Tôi không thể tự túc hoàn toàn, tôi phải cần đến người khác. Tôi không thể sống nếu không có sự giúp đỡ của người khác. Tôi phải sống với người khác và tùy thuộc vào người khác. Sống trong cộng đồng là một trong những nhân tố tạo nên ý nghĩa của cuộc sống. Tình thương yêu và sự đoàn kết làm cho cuộc sống được hoàn thiện hơn. Một ngày làm việc trong văn phòng chỉ có ý nghĩa đối với tôi nếu đến tối tôi được về nhà và được sống với những người tôi thương yêu, tôi quý mến, những người mà đối với tôi, họ quan trọng hơn những người khác.

Tuy nhiên, trong việc sống với mọi người cũng có những rắc rối. Tôi có thể đem đến hạnh phúc và cũng có thể gây khổ đau cho những người chung quanh tôi. Và họ cũng có thể đối xử với tôi tương tự như thế. Tôi có thể có nhiều kỳ vọng đối với những người mà tôi sống chung. Họ có thể không đáp lại những kỳ vọng của tôi và thế là tôi buồn vì thất vọng. Tôi có khuynh hướng bắt chước và hành động giống như những người xung quanh, vì thế mà tôi dần dần đánh mất tính tự chủ và cá tính của mình. Cá tính không còn, rốt cuộc tôi chỉ là một bản sao của những người mà tôi thích hoặc tôi cảm phục.

Tôi có thể sáng tạo hoặc phát minh ra nhưng thứ nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống xung quanh tôi. Tôi cố gắng cải tạo xã hội và thích ứng với môi trường xung quanh. Tôi thích công việc của tôi vì nó giúp cho tôi phát triển và hoàn thiện bản thân. Nhưng mà công việc nó cũng nảy sinh những vấn đề nội tại. Công việc có thể khó khăn, đơn điệu và khiến tôi chán nãn; nó có thể trói chặt tôi và làm cho tôi không phát huy được khả năng của mình. Công việc làm cho tôi mệt mõi, đau ốm và già nua. Đồng thời nó hủy hoại vẻ đẹp hình thể của tôi.

Ngay cả trong tình yêu giữa nam và nữ, dù cho tha thiết, nồng nàn đến đâu, giữa họ vẫn có thể nảy sinh sự căm ghét, hận thù. Khi tôi thấy đôi bạn trẻ yêu nhau tha thiết, tôi nghĩ là họ sẽ luôn luôn hạnh phúc. Tuy nhiên, sự trải nghiệm cho tôi biết một sự thật phủ phàng rằng: Những lới hứa hẹn, thề non hẹn biển ấy chỉ là lời nói suông.

Tôi nghĩ rằng tôi là người tự do và điều này làm cho tôi phấn chấn. Tôi thật sự hãnh diện về sự tự do ấy. Tuy vậy, khi tôi ngồi lại, suy ngẫm một cách nghiêm túc về sự tự do của tôi và tự hỏi: Tôi có thật được tự do hay không khi tôi vẫn bị lôi kéo, bị điều khiển bởi những đam mê của mình? Và tôi phát hiện ra rằng, tôi đang làm những điều trái với lương tâm của mình, tôi nhận thấy sự tự do mà tôi ca tụng ấy chỉ là ảo tưởng, là sự trá hình.

Tôi hướng đến chân, thiện, mỹ. Tôi muốn những điều này có mặt trong cuộc đời và tồn tại mãi. Tuy nhiên, ngay khi có những thứ tốt đẹp, đầy sức hấp dẫn và độc đáo xuất hiện trong cuộc đời, thì tôi đã biết rằng sẽ có ngày chúng biến mất. Không có thứ gì tồn tại mãi mãi. Tôi cũng không thể sống mãi. Tôi sẽ phải chết và biến mất khỏi thế gian này. Có một thực tế là công việc của tôi không hề thay đổi, tôi có thể tiếp tục tồn tại thông qua những người con của tôi. Còn có một sự thực nữa là những điều thiện mà tôi đã làm sẽ không mất đi. Thế còn đối với tâm thức của tôi thì sao, điều gì sẽ xảy ra đối với nó? Giống như những thứ khác, nó cũng phải biến mất khỏi trái đất này.

Tôi muốn có tình yêu bền vững, một niềm hạnh phúc đích thực. Tôi muốn được an toàn tuyệt đối. Thế nhưng tôi không bao giờ đạt được những điều này. Tuy nhiên, niềm khát vọng luôn chiếm ngự tâm hồn tôi. Trên thực tế, cuộc đời tôi được tạo lập trên những khát khao chưa đạt được. Những khát vọng của tôi thì không cùng tận.

Thật ra tôi rất muốn hưởng thụ. Tuy nhiên tôi cũng muốn làm một người tốt. Có đôi khi tôi khước từ một vài thú vui của mình, bởi vì những thứ đó trái ngược với khát vọng muốn trở thành một con người hoàn hảo ở trong tôi. Tôi thích sự thánh thiện hơn là hưởng thụ. Quả thật tôi nhận thấy rằng, tôi không thể chỉ biết có hưởng thụ mà không cần quan tâm đến sự hoàn thiện bản thân, tôi không làm được điều đó. Bởi vì những sự hưởng thụ ấy khiến tôi có mặc cảm tội lỗi. Điều này có ý nghĩa gì? Phải chăng điều này chứng tỏ là tôi còn có lương tâm? Lương tâm ở đây là gì? Nó từ đâu đến? Và phải chăng đấy là tiếng nói thật tự đáy lòng mình?

Tại sao những em bé vô tội lại phải chịu đau khổ? Tại sao những người lương thiện lại bị hành hạ? Tại sao những kẻ bất nhân vẫn nhỡn nhơ ngoài vòng pháp luật? Tôi không tìm thấy câu trả lời nào thỏa đáng cho những nghi vấn này.

Khi tôi suy ngẫm về cuộc sống và tự hỏi, đời sống này có ý nghĩa gì hay không? Tôi không tìm thấy câu trả lời nào đích xác cho những câu hỏi của tôi. Nhưng những suy ngẫm ấy cũng giúp tôi ý thức rõ ràng hơn về sự phức tạp của cuộc đời, cả sự mâu thuẩn và vô lý của nó nữa. Chúng còn cho tôi biết cuộc đời này vốn rất giàu tiềm năng. Tôi cảm thấy bối rối, lúng túng và tôi bắt đầu tự nhìn lại mình. Đây là một việc cần làm. Tôi phải tiếp tục tự nhìn lại mình, đặt câu hỏi, điều đó sẽ dần dần giúp tôi nhận ra được những bí ẩn của cuộc đời và giúp tôi có khả năng làm cho đời sống của mình ngày càng có ý nghĩa hơn.

Minh Nguyên dịch

Trích dịch từ sách Ethics, Towards a richer life của tác giả Cyril Siriroj