Ý nghĩa biểu trưng của gậy đầu lâu khatvanga

Ý NGHĨA BIỂU TRƯNG CỦA GẬY ĐẦU LÂU KHATVANGA

Trong kho tàng truyện truyền kỳ Phật giáo xứ ta, chúng ta thấy có cây gậy biến hóa nên thành lũy, lâu đài của Chử Đồng Tử, cây gậy tạo ra nước cứu nạn hạn hán của Man Nương, hay cây gậy thần trong truyện Từ Đạo Hạnh. Đó là những cây gậy thần có công năng diệu dụng, song hầu như chúng ta không thấy ở đâu để cập đến loại gậy đầu lâu, một pháp khí cực kỳ quan trọng, chuyên chở nhiều ý nghĩa biểu trưng về Phật pháp rất đáng chú ý.

Gậy đầu lâu/khô lâu trượng Khatvanga là chiếc gậy dài chạm khắc, ban đầu được tạo ra để dùng làm vũ khí. Khatvanga đã được chấp nhận như một biểu tượng tín ngưỡng, nó ra đời như một cây gậy pháp sư của bộ lạc nguyên thủy; còn trong những tôn giáo/tín ngưỡng Ấn Độ, nó được coi là vũ khí của thần Shiva, và nó cũng vốn là gậy cầm tay của các thầy du-già (còn được gọi là người cầm sọ người) phái Shaiva - giáo phái tôn sùng thần Shiva/Thấp Bà của Ấn Độ thời kỳ đầu và một số dòng truyền thừa của lịch sử Mật điển/Tantra kế thừa, trong đó có Phật giáo Kim Cương thừa. Khatvanga tượng trưng người cầm nó sở hữu được kho tàng minh triết vô tận của Phật.[1]

Khatvanga, tiếng Nhật: hobo[2], còn gọi là thiên trượng, minh triết trượng,[3] là một loại trượng cầm tay của người tu hành Mật tông, là một pháp khí trong Mật tông. Hàm nghĩa trên mặt chữ là “chân hoặc giao chân trên võng”, nghĩa là “cây gậy giống như chân giường”,[4] hay nghĩa đen “chi hay chân” (Phạn: anga) của một chiếc giường cũi (Phạn: khatva), kết cấu và ý nghĩa tượng trưng của nó phức tạp hơn rất nhiều so với các pháp khí khác, và là một công cụ/phương tiện biểu trưng phức tạp nhất của Phật giáo Kim Cương thừa.[5]

1. Hindu giáo

Trong Hindu giáo, Shiva - Rudra mang khatvanga như một vũ khí quyền trượng. Tác giả Robert Beer nói rằng, “Trong Hindu giáo, khatvanga là một biểu tượng hoặc vũ khí của Thần Shiva, và được miêu tả khác nhau như một cây gậy có đầu lâu ở đỉnh/chóp, một cây đinh ba gắn đầu lâu, hoặc một cây đinh ba - quyền trượng trên đó có ba cái đầu lâu đâm xiên qua”.[6]

Tác giả A.V. Narasimha Murthy cho rằng, “Trong văn học cổ điển, vũ khí khatvanga được đề cập trong các tác phẩm như Malatimadhava của Bhavabhuti và Siva Stuti của Narayana Panditacharya”.[7]

2. Phật giáo Kim Cương thừa

Cũng theo Robert Beer, “Dạng thức khatvanga của Phật giáo bắt nguồn từ quyền trượng mang tính biểu trưng của các hành giả du-già thuộc phái thờ thần hủy diệt Shiva của xứ Ấn Độ buổi đầu, được gọi là các kapalika hay “người mang đầu lâu”. Các kapalika ban đầu là những kẻ lầm lạc đã bị kết án 12 năm để nhằm sám hối về tội ác vô ý giết chết một vị Bà-la-môn. Người sám hối được quy định phải ngụ trong một túp lều nơi rừng rậm, ở một giao lộ hoang vắng, hay trong một khu mộ địa, hoặc dưới một cái cây; sống bằng thức ăn xin được; tu khổ hạnh; và quấn chiếc khố làm từ sợi cây gai dầu, hay mảnh da chó hoặc da lừa/da khỉ. Họ cũng phải mang những biểu tượng của một chiếc đầu lâu/sọ người làm bát khất thực, và chiếc sọ của vị Bà-la-môn mà họ đã vô ý giết chết được gắn trên một quyền trượng gỗ làm cờ hiệu.

Những nhà khổ hạnh kapalika Hindu này sớm phát triển, hình thành một giáo phái cho những người bị mất địa vị trong đẳng cấp theo con đường Mật tông “tả phái” (Phạn: vamamarg) thờ cúng nữ thần hay shakti. Các hành giả du-già Mật tông nam và nữ buổi đầu chấp nhận và kế tục những thuộc tính của vị nữ thần hoặc không hành nữ/dakini tương tự như của các kapalika. Những thuộc tính đó bao gồm: các món đồ trang trí bằng xương, một chiếc khố bằng da động vật, làm dấu bằng một vết tro người hỏa táng, một chiếc cốc đầu lâu, trống/trống bỏi damaru, dao róc, kèn xương đùi, và quyền trượng hay gậy khatvanga chóp đầu lâu Mật tông.

Tác giả Robert Beer liên hệ cách biểu trưng của khatvanga trong Kim Cương thừa, đặc biệt là phái Ninh Mã/Nyingma do Liên Hoa Sinh/Padmasambhava sáng lập, là sự vay mượn trực tiếp từ những kapalika của giáo phái thờ Thần Shiva, những người thường xuyên lui tới các nơi tu hành khổ hạnh như những khu mộ địa và giao lộ như một hình thức của “con đường tả phái” (vamachara) sadhana.

Trong truyền thuyết Phật giáo, khatvanga cũng là một thuộc tính thần thánh đặc biệt của Liên Hoa Sinh, và là vật đặc hữu trong biểu trưng hình tượng của ngài và được miêu tả như một trì vật của những phối ngẫu thần thánh của ngài, Mandarava và Yeshe Tsogyal. Trong chuyển ngữ, nó biểu thị cho Yab-Yum/song hình.[8]

3. Tạo tác

Ban đầu, khatvanga được chế tác bằng xương, đặc biệt là xương dài của cẳng tay hay cẳng chân của con người hoặc động vật. Về sau, gỗ và kim loại cũng được sử dụng. Khatvanga là một chiếc gậy dài chạm khắc đầu lâu trên thân gậy. Một khatvanga biểu trưng cho kim cương chử/vajra.

Cụ thể, khatvanga bao gồm một cán/tay cầm bằng gỗ đàn hương trắng tám cạnh dài, khít với đuôi cán kim cương chử một mũi hay một nửa, và đỉnh/chóp là kim cương chử chữ thập, bình báu, đầu người đầy máu đỏ, đầu người thối rữa tái xanh, sọ trắng, và một kim cương chử phủ lên bên trên hoặc đinh ba rực lửa. Từ kim cương chử chữ thập và bình treo một dải lụa dài, và thường có một hoặc hai sợi dây móc các biểu tượng mặt trời và mặt trăng, cờ ba đuôi nheo, một trống bỏi damaru/trống chod và chuông.[9]

Khatvanga trong Kim Cương thừa về cơ bản là tượng trưng cho Bồ-đề tâm tối thượng, là sự kết hợp Tính không và Cực lạc, điều này được tìm thấy biểu đạt đầy đủ trong hình thức yab-yum của vị thần bản tôn/yidam và người phối ngẫu của thần/nữ thần: được đặt trong tay của các vị thần bản tôn và những vị phối ngẫu tương ứng, với hình thức song tu này thì sự kết hợp đó là viên mãn nhất. Như một biểu trưng của người phối ngẫu, khatvanga được giữ làm chiếc gậy của tay trái. Khi khatvanga được một nam thần nắm giữ, nó biểu tượng hóa cho người nữ phối ngẫu như “cốt lõi” của sự thông thái, hiểu biết; và khi một nữ thần nắm giữ, nó biểu thị người nam phối ngẫu như “cốt lõi” của phương tiện. Trong tay của các bậc thượng sư, đại sư truyền thừa, thành tựu giả, không hành mẫu, hành giả du-già nam và nữ ngồi thường nắm giữ khatvanga làm chiếc gậy trong tay trái, tượng trưng cho gốc của phương tiện hoặc trí tuệ với người phối ngẫu tương ứng. Tuy nhiên, như một thuộc tính cầm tay của các vị thần bản tôn nhiều tay, khatvanga được nắm giữ trong cả tay trái lẫn tay phải. Như một thuộc tính của vị Kim Cương Du-già Thánh nữ/Vajrayogini, người có một vài dạng thức mang khatvanga cân bằng trên vai trái, nó biểu trưng người phối ngẫu Thắng Lạc Kim Cương/Chakra-samvara của nữ thần, với nó những cấu thành khác biểu trưng hóa 62 vị thần của mạn-đà-la Thắng Lạc Kim Cương. Khatvanga được miêu tả có chiều dài ngang bằng với chiều cao của vị thần, nhưng như trì vật của các vị thần nhiều tay hay các tượng ngồi, khatvanga nói chung được thể hiện ngắn hơn vì những lý do thẩm mỹ.[10]

Trong ý nghĩa biểu trưng bên ngoài khatvanga biểu thị vũ trụ vật chất của núi Meru; với kim cương chử chữ thập, bình báu vàng kim, đầu người đầy máu đỏ, đầu người thối rữa tái xanh nhợt nhạt, sọ trắng biểu trưng năm yếu tố/ngũ đại là đất, nước, lửa, gió và không. Từ ý nghĩa tượng trưng về mặt kết cấu mà nói, cán của khatvanga được làm từ đoạn cây gỗ đàn hương thẳng đứng, cán trượng có 8 mặt, đỉnh cán (cao nhất) và đuôi cán (thấp nhất) biểu thị trục trung tâm và 10 hướng/phương của núi Meru. Kim cương chử chữ thập biểu thị đế/bệ cõi đất thấp hơn của núi Meru, trong khi 12 ngạnh/nhánh hữu hình biểu trưng 4 lục địa chính và 8 tiểu lục địa xung quanh núi Meru. Bình biểu thị chính núi Meru, và 4 vật đối xứng hình lá là 4 mặt của núi Meru. Chóp mở của bình biểu thị cung điện của Thần Indra tại đỉnh núi Meru được mường tượng có một cây ước ở trung tâm. Đồng thời, dải tơ trắng mềm rũ, được cột quanh bình biểu thị những dãy núi bao quanh ngọn núi Meru và biển đại đương to lớn. Cờ ba đuôi nheo với sắc vàng, đỏ và xanh dương biểu thị sự hợp nhất của ba phương tiện - Tiểu thừa/Hinayana, Đại thừa/Mahayana và Kim Cương thừa/Vajrayana; biểu thị biểu ngữ thắng lợi trên đỉnh núi Meru; biểu tượng mặt trời và mặt trăng biểu hiện những hành tinh xoay quanh đỉnh núi Meru.[11]

Ý nghĩa biểu tượng bên trong của cán/tay cầm tám cạnh màu trắng biểu trưng hóa cho Bát chánh đạo thuần khiết của Đức Phật. Kim cương chử chữ thập, thường được miêu tả như chỉ một nửa của một kim cương chử chữ thập, biểu thị bốn yếu tố tịnh hóa, tứ tinh tấn, tứ vô lượng, tứ chân đế. Bình báu bằng vàng chứa đầy nước cam lộ tượng trưng cho trí tuệ được viên mãn hoàn thiện và giác thức thông suốt. Dải tơ trắng tung bay biểu thị những bài thuyết giảng khác nhau của Đức Phật nhằm đáp ứng cho các nhu cầu khác nhau của môn đồ. Trống và chuông biểu thị những bài thuyết giảng về phương tiện và trí tuệ, sự hợp nhất phương tiện và trí tuệ. Và sự “liên kết cát tường” của mặt trăng lưỡi liềm và mặt trời biểu thị đủ đầy hiện thực của phương tiện và trí tuệ[12]. Sự hợp nhất của trống, chuông pháp và dải lụa phiêu bồng/cờ ba đuôi nheo cũng đại diện cho sự thuần tịnh của tam nghiệp thân, khẩu, ý sau khi đã giác ngô. Ba thứ này xâu chuỗi nối với đầu người đại diện cho diệt trừ tam độc tham, sân, si hay tam thân: Pháp thân, Báo thân, và Ứng thân.

Ba đầu bị chặt đứt của vũ khí khatvanga biểu thị cho giải thoát/moksha từ tam giới (Trailokya). Đầu người sắc đỏ đầy máu đỏ tươi ở trên chiếc bình biểu tượng hóa 6 cõi trời dục giới (Phạn: kamavacara-deva), như sắc đỏ là màu của dục vọng và tình cảm, đại diện cho Báo thân. Cái đầu người thối rữa tái xanh biểu trưng 18 cõi trời Sắc giới (Phạn: rupavacara-deva), như sắc xanh lục của sự lãnh đạm, tà ác, tàn nhẫn, đại diện cho Ứng thân. Chiếc sọ khô trắng biểu trưng hóa cho 4 cõi cao nhất của các vị thần Vô sắc giới (Phạn: arupavacara-deva)[13]; tượng trưng cho đoạn diệt vô minh, đại diện cho Pháp thân. Ba thân tương ứng thuận hòa với nhau là “ba cửa giải thoát”, tức là không (đầu người sắc đỏ), vô tướng (đầu người sắc xanh) và vô nguyện (đầu lâu sắc trắng). Khi đảo ngược trật tự - trắng, đỏ và xanh dương - chúng có thể kết hợp với bình báu vàng kim và kim cương chử chữ thập biểu thị năm khía cạnh thuần khiết của thân, khẩu, ý; đặc tính và minh hạnh túc của Đức Phật.[14]

Ở đây, chiếc sọ khô biểu trưng âm tiết trắng Om tại đỉnh (thân), chiếc đầu thối rữa âm tiết đỏ A tại cổ họng (khẩu), và chiếc đầu đầy máu tươi là âm tiết xanh dương Hum tại trái tim (ý), chiếc bình vàng kim là âm tiết vàng Sva tại rốn (phẩm hạnh) và kim cương chử chữ thập là âm tiết xanh lục Ha tại “trung tâm nhục dục” (hành). Năm âm tiết đó, Om A Hum Sva Ha, tương ứng với âm tiết hạt của Ngũ Phật: Đại Nhật Như Lai (Om trắng), A Di Đà (A đỏ), A Súc Bệ/Bất Động Phật (Hum xanh dương), Bảo Sinh Như Lai (Sva vàng), và Bất Không Thành Tựu Như Lai (Ha xanh lá).[15]

Ngoài ra, kim cương chử một nửa hay đầy đủ tại đế và đỉnh của khatvanga biểu tượng hóa cho sự hoàn mỹ không chút sai biệt của Ngũ Trí Như Lai, và hợp nhất Ngũ thân trong phái Vô thượng Du-già. Và chóp kim cương chử còn biểu tượng hóa cho cõi tịnh độ giác ngộ của các vị Phật. Kim cương chử cùng với bình báu, chày kim cương chữ thập hòa hợp biểu thị 5 loại thần lực biến hóa tự tại vô ngại là thân, khẩu, ý của Phật Đà. Nếu là một cây đinh ba rực lửa trên chóp của khatvanga biểu trưng cho Tam thân, Tam bảo, Tam thế Phật và Tam giới thù thắng.

Trong tầng sâu ý nghĩa của Mật tông, ba mũi nhọn trên đỉnh trượng/đinh ba đại diện cho sự kết hợp của ba mạch đạo/kênh tâm linh chính hay nadi. Ngọn lửa ở nhánh trung tâm biểu trưng hóa cho sự đi lên của ngọn lửa bên trong (Phạn: candali, Tây Tạng: gtum-mo) thông qua kênh trung tâm, tượng trưng cho sự thăng tiến của kinh mạch “nội hỏa” (một phép tu của giai đoạn viên mãn căn bản của Mật thừa). Cán/tay cầm trắng của khatvanga tượng trưng cho mạch giữa/kênh trung tâm tràn đầy hiển lộ tâm Bồ-đề sắc trắng tan từ những giọt tại đỉnh/chóp luân xa (sọ trắng). Tám mặt của cán khatvanga đại diện cho 8 mạch đạo lớn xuất phát từ trung tâm của tâm luân - biểu thị nadi bắt nguồn từ luân xa trái tim. Năm yếu tố bên trên được biểu thị bởi kim cương chử chữ thập (đất), bình cam lộ (nước), đầu người đầy máu tươi đỏ (lửa), đầu người tái xanh (khí), sọ trắng (không). Kim cương chử đủ đầy hay một nửa phía trên đầu lâu biểu thị yếu tố thứ sáu của “trí tuệ”[16]. Những biểu tượng treo kết hợp mặt trăng lưỡi liềm và mặt trời biểu thị sự hợp nhất phương tiện và trí tuệ, biểu thị năng lượng hợp nhất của kênh mặt trăng và mặt trời gia nhập, không thay đổi, và hòa tan vào kênh trung tâm. Bộ đôi âm thanh của trống và chuông pháp đại diện cho phương tiện và trí tuệ, tượng trưng cho sự kết hợp giữa trí tuệ và tính không, biểu thị sự hợp nhất của cực lạc và rỗng không. Dải lụa trắng biểu thị sự hòa tan và truyền lại/kế thừa của những giọt Bồ-đề tâm trắng, tràn ngập thân thể người tu tập du-già với trải nghiệp hoàn toàn đại phúc lạc.

Ở cấp độ thể xác thầm kín, khatvanga của Thắng Lạc Kim Cương biểu thị mạn-đà-la cung đàn thành của thần và 62 vị thần ngự ở đó. Từ hai chân thần, trải rộng hình cánh cung, hình thành mạn-đà-la gió hình cung. Từ dạng thức hình tam giác của dương vật và tinh hoàn thẳng đứng nảy sinh từ mạn-đà-la lửa tam giác. Từ dạng thức hình tròn của bụng thần phát sinh mạn-đà-la nước hình tròn. Từ dạng thức hình vuông của ngực thần hình thành mạn-đà-la đất vuông, với xương sống của thần biểu trưng núi Meru. 32 cánh hoa của đỉnh luân xa xuất hiện mạn-đà-la bầu hoa sen bảo vệ vòng tròn. Cơ thể thần mở rộng cân bằng và tay kéo căng hình thành như bốn bức tường đối xứng của mạn-đà -a cung đàn thành. Tám xương chi ghép nối hợp thành như tám cột trụ chống chịu cho cung đàn thành, và 32 tướng hảo quang minh và 80 vẻ đẹp phụ tạo thành như 100 và 12 điểm trang trí cho mạn-đà-la cung đàn thành.

Chiếc bình vàng kim tại trái tim của khatvanga biểu hiện bục/bệ/đài tại trung tâm cung điện của Thắng Lạc Kim Cương. Thuốc trường sinh amrita chứa trong bình biểu thị “hợp nhất đại phúc lạc” (Phạn: mahasukha-yuganaddha) của Thắng Lạc Kim Cương và Kim Cương Du-già Thánh nữ. Kim cương chử chữ thập biểu thị tám vị thần của mạn-đà-la “luân xa truyền dẫn”. Nó khởi lên như tám kênh (Phạn: nadi) chuyển những năng lượng tinh tế hay “gió” đến lưỡi, rốn, đỉnh giới tính, hậu môn, trán, tai, mặt và lỗ mũi. Cái đầu tái xanh thấp hơn biểu thị 16 vị thần xanh lam của mạn-đà-la “luân xa tâm trí”. Chiếc đầu đỏ máu ở giữa biểu hiện 16 vị thần đỏ của mạn-đà-la “luân xa lời nói”. Sọ trắng biểu hiện 16 vị thần trắng của mạn-đà-la “luân xa thể xác”. Đỉnh kim cương chử năm ngạnh của khatvanga biểu thị vị thần bốn phương của “luân xa đại phúc lạc”, vòng quanh Thắng Lạc Kim Cương và Kim Cương Du-già Thánh nữ tại trung tâm mạn-đà-là. Cán/tay cầm gỗ đàn hương trắng tám mặt biểu trưng hoa mạn-đà-la bảo vệ vòng tròn của tám khu mộ địa lớn, và nửa kim cương chử tại đế/bệ cán biểu hiện lều kim cương chử bảo vệ vòng tròn bao quanh tám khu mộ địa lớn.

Những vị thần chắc chắn nắm giữ những dạng thức khatvanga biến đổi đặc biệt như miêu tả ở bên trên. Ví dụ, cán/tay cầm có thể bằng gỗ đàn hương đỏ, hoặc “gỗ đàn hương trắng nhuộm sắc đỏ”; những món đồ treo trang trí và dải lụa có thể không được miêu tả; hoặc toàn bộ khatvanga được tạo tác từ xương, với ba chiếc sọ trắng ở bên trên chiếc bình.[17]

Ngoài ra, ý nghĩa thần bí ẩn sâu bên trong thiên trượng/khatvanga, thân thể của Chuyển luân Thánh vương và thiên trượng phân biệt 62 vị thần trong cung đàn thành và nơi cư trú. Chày kim cương chữ thập đại diện cho tám vị thần linh trên “vòng Tam muội da” đàn thành, trong bình báu sắc vàng ở giữa của thiên trượng đại diện cho trung tâm đàn tế trong cung Chuyển luân Thánh vương. Đầu người các màu xanh lam, đỏ, trắng và đầu lâu đại diện chỉ 16 vị thần linh. Trượng gỗ đàn hương sắc trắng 8 mặt tượng trưng cho vòng bảo bộ 8 Đại thi lâm của đàn thành.[18]

Song tu kết hợp của tính không, tranh vẽ trên vải theo nghệ thuật Thangka, đời Thanh, lưu giữ ở Tây Tạng. Thắng Lạc Kim Cương sắc thân màu xanh có 12 tay là vị chủ tôn trong bức tranh Thangka này, có một tay cầm thiên trượng đại diện cho tâm Bồ-đề cùng cực, ôm Kim Cương Hợi Mẫu đứng trên đài hoa sen. Hình thức song tu hoàn mỹ thể hiện sự kết hợp giữa tính không và đại lạc. Trong tay của Thắng Lạc Kim Cương cầm thiên trượng tượng trưng cho “trí tuệ” của Kim Cương Hợi Mẫu đồng hành.

Kim Cương Hợi Mẫu ôm thiên trượng, tranh vẽ trên vải theo nghệ thuật Thangka, đời Thanh, lưu giữ ở Tây Tạng. Trong bức Thangka này, thiên trượng được ôm trong khủy tay trái của Kim Cương Hợi Mẫu sắc thân màu đỏ tượng trưng cho sự chiến thắng tam độc tham, sân, si, thu được tính không và đại lạc cuối cùng, tay phải cầm chuông kim cương, tay trái cầm bát sọ người. Kim Cương Hợi Mẫu, tiếng Tạng gọi là Đa Phạ Mẫu, là vị nữ chủ trong chùa Tang Da (Sam-yas), là một vị nữ duy nhất trong hệ thống hoạt Phật của Phật giáo Tạng truyền. Nữ đệ tử Ích Tây Thố Gia (Yeshe Tsogyal) của Đại sư Liên Hoa Sinh được cho là hóa thân của Kim Cương Hợi Mẫu. Theo truyền thuyết, Kim Cương Hợi Mẫu có thân người đầu lợn, lợn được tỉ dụ cho “si” trong tam độc, tức ngu muội. Cho nên Kim Cương Hợi Mẫu trở thành người tiêu diệt ngu muội, tượng trưng cho sự khai sáng trí tuệ.

Đại sư Liên Hoa Sinh, tranh vẽ trên vải theo nghệ thuật Thangka, đời Thanh, lưu giữ ở Tây Tạng. Trong bức tranh Thangka này, Đại sư Liên Hoa Sinh hiện tướng tịch tĩnh, tay cầm thiên trượng đứng trên đài hoa sen, tượng trưng cho tâm tràn đầy đại lạc và tính không. Trong Tạng truyền Phật giáo, Đại sư Liên Hoa Sinh là bậc thượng sư có sắc thái thần kỳ nhất. Tương truyền ngài được sinh ra trong hoa sen, phép thần thông của ngài có thể giáng trừ ma quái, đồng thời cũng là bậc Tổ sư của Mật tông trong Phật giáo Tạng truyền, là Tổ sư của phái Ninh Mã. Đối với lịch sử các vùng Tây Tạng và tiến trình phát triển của tôn giáo, ngài có ảnh hưởng và vai trò vô cùng quan trọng.[19]

Như những gì đã trình bày ở trên, tóm lại, thiên trượng tượng trưng cho giáo pháp của Phật Đà; ba đầu người tượng trưng cho tam độc và tam thân: đầu sắc trắng tượng trưng cho si, Pháp thân; đầu sắc xanh lục tượng trưng cho sân, Ứng thân; đầu sắc đỏ tượng trưng cho tham, Báo thân; chày kim cương/Yết-ma: bốn phương hướng tượng trưng cho Tứ vô lượng; cán trượng tám mặt: tượng trưng cho Bát chánh đạo; đỉnh trượng: là chày kim cương, tượng trưng cho Ngũ trí; và ba mũi nhọn tượng trưng cho tam thời, tam giới và Tam bảo; bình báu: tượng trưng cho sự vĩnh hằng của sinh mệnh, cam lộ viên mãn; trống, chuông pháp, cờ ba góc: tượng trưng cho tam mật thân, khẩu, ý…[20] Nói chung, ý nghĩa biểu trưng ở đây còn bao gồm cả hình tướng (vuông, tròn, tam giác…), màu sắc, số lượng, v.v. Đó là những gì mà chúng ta phải lưu ý khi chiêm ngưỡng tranh tượng Phật giáo Mật tông.

HUỲNH THANH BÌNH

Chú thích hình:

K1 đến K4: Một số gậy đầu lâu khatvanga.

K5: Thắng Lạc Kim Cương và phối ngẫu Kim Cương Hợi Mẫu, những năm 1450-1500, tranh Thangka, miền Trung Tây Tạng.

K6: Kim Cương Du-già Thánh nữ, tranh Thangka, Tây Tạng.

K7: Đại sư Liên Hoa Sinh, tranh Thangka, Tây Tạng.

K8: Đại sư Liên Hoa Sinh, Nepal.

Chú thích:

Chia sẻ: