Thật ra, tôi nghĩ
không phải ta cần làm những gì, nhưng là với một thái độ nào mà thôi!
Đứng trước một sự kiện đang xảy ra, như ý hoặc bất như ý, nếu như ta có
thể tiếp xúc nó với một thái độ rộng mở, thì mây bay hãy cứ bay, mưa
đang rơi thì cứ rơi, bất an thì cứ là sự bất an... tất cả chỉ là những
sự vận hành theo luật tự nhiên. Và thái độ ấy sẽ giúp cho ta thấy rằng,
bên sau những biến chuyển ấy, bầu trời bao la kia vẫn luôn là trong
sáng.
Kinh nghiệm thiền tập
Ông Kevin Griffin, một tác giả của các sách về thiền tập, có những chia sẻ tương tự về kinh nghiệm thiền tập của ông như sau,
“Có nhiều lúc tôi cảm
thấy mình là một thiền sinh rất tệ. Có những ngày tôi thiền tập nhưng
chẳng có chút gì là chánh niệm hết. Tôi tự hỏi, không biết mình có cố
gắng đủ chưa? Tôi có lười biếng quá không? May mắn thay, vì được dạy
rằng ta cần phải biết rộng lượng và tha thứ cho những yếu kém của mình
trên con đường tu học, nên tôi cũng không cảm thấy buồn nản cho lắm.
Nhưng cũng có thể vì vậy mà tôi thiếu đi một sự nỗ lực chăng?
Sự thật là nhiều
năm trước đây, tôi nhận thấy thật ra mình cũng không thể nào kiểm soát
được những gì xảy ra trong lúc ngồi thiền - tôi chỉ có thể có mặt nơi
tọa cụ của mình mà thôi. Trong thời gian đầu, tôi vất vã cố gắng để thực
hành theo lời hướng dẫn - theo dõi hơi thở, khi nào tâm lo ra, buông bỏ
tư tưởng ấy và trở lại với hơi thở của mình - nhưng chẳng có gì là đặc
biệt xảy ra hết. Thật ra, tôi cảm thấy rất bất an trong những lúc ngồi
thiền. Sau đó, tuy tôi có cảm thấy khá hơn đôi chút, nhưng nói chung thì
kinh nghiệm ấy vẫn là sự khó chịu.
Nhưng cuối cùng
rồi thì tôi cũng vượt qua, và bắt đầu cảm nhận được một sự tĩnh lặng và
sáng tỏ. Và trong suốt nhiều năm, tôi cố gắng giữ một sự quân bình trong
sự thực tập của mình, "dụng công nhưng không dụng lực." Khi nào tôi
thực hiện được điều này thì mọi việc dường như đều rất trôi chảy, tôi
cảm thấy mình có một sự tỉnh thức tự nhiên và buông bỏ nhẹ nhàng. Và
ngược lại, những khi thất bại, tôi cảm thấy mình lạc lõng, bối rối và bị
tràn ngập bởi những tư tưởng và cảm giác rằng mình hoàn toàn mất sự tự
chủ. Và rồi tôi lại tự hỏi không biết phương cách thực tập này của tôi
có đúng không.
Vượt qua dòng nước lũ
Gần đây, tôi có đọc
được bài kinh mở đầu trong Tương Ưng Bộ (Samyutta-Nikáya). Trong bài
kinh ấy có người hỏi đức Phật bằng cách nào để ngài vượt qua được dòng
nước lũ, ý nói về sự giác ngộ của ngài. Câu trả lời của Phật thật vô
cùng đơn giản:
- "Này hiền giả, không đứng lại, không vội vã bước tới, ta vượt khỏi dòng nước lũ."
- "Thưa ngài, làm sao không đứng lại, không vội vã bước tới, ngài vượt khỏi dòng nước lũ?" Người ấy hỏi.
- "Này
hiền giả, khi ta đứng lại, thời ta bị chìm xuống. Khi ta vội vã, thời
ta bị cuốn trôi; do vậy, này hiền giả, không đứng lại, không vội vã bước
tới, ta vượt khỏi dòng nước lũ."
Tôi nghĩ câu trả
lời của đức Phật diễn tả được điều mà tôi đang cố gắng để đạt đến trong
sự thực tập của chính mình. Tôi cứ tiếp tục có mặt trong sự thực tập của
mình, cho dù chuyện gì xảy ra, nhưng không hề nỗ lực quá.
Trong các chương
trình trị liệu, tôi thấy họ có một câu châm ngôn là "chỉ từng ngày một."
Tôi nghĩ câu ấy có nghĩa là, ta đừng cố gắng phải giải quyết hết mọi
vấn đề trong cùng một lúc - hay là đạt giác ngộ - ta chỉ cần chăm sóc
cho những gì cần thiết trong ngày hôm nay thôi. Hôm nay ta chỉ cần thiền
tập theo thời gian của mình. Đừng tự trách móc hay phê phán về nó là
thành công hay thất bại. Đó không phải là chuyện của mình. Chuyện của
mình là có mặt và thực tập. Nếu như bạn bỏ sự thực tập vì nó không đạt
đúng với "tiêu chuẩn" như ý của mình, như đức Phật dạy, bạn sẽ bị chìm
xuống.
Đức Dalai Lama
cũng khuyên chúng ta không nên lúc nào cũng cứ xem xét và phê phán sự
thực tập của mình. Ngài dạy, chúng ta chỉ nên nhìn lại sau một thời gian
dài, như là năm hay mười năm, chừng ấy ta mới thật sự thấy được sự tiến
triển của mình. Tôi nghĩ có lẽ ý ngài cũng chỉ khuyên chúng ta đừng bao
giờ dừng lại.
Không vội vã tiến tới
Nhưng dù vậy, trên con
đường thực tập, có những lúc tôi nhìn chung quanh và cảm thấy trống
vắng, không có gì thay đổi hay khác biệt. Tôi có tự dối gạt mình hay
không? Tôi có thật sự nỗ lực đủ chưa? Có thời gian, tôi thực tập với một
vị thầy dạy cho tôi những phương pháp thực hành rất nghiêm khắc, nhưng
rồi tôi vẫn trở về với đường lối nhu hoà của mình. Đó có phải là phản
ảnh của một tính khí yếu đuối chăng? Có lẽ tôi cần phải nên cố gắng
nhiều hơn để tăng trưởng định lực và chánh niệm của mình? Vấn đề là mỗi
khi tôi cố gắng gò bó mình, cuối cùng tôi lại cảm thấy còn tệ hại hơn
trước. Chắc có lẽ vì tôi chỉ có thể là vậy thôi.
Tôi cũng thường đi
hướng dẫn các khóa tu, vì vậy cho nên tôi thuộc vào hạng "Bác sĩ, hãy
lo chữa bệnh cho mình trước đi!" Thật ra thì tôi cũng hiểu về những ý
nghĩ ngờ vực này của tôi lắm chứ. Nhưng vấn đề tôi muốn nêu ra là thế
nào là một sự cố gắng, nỗ lực đúng mức? Thật ra đó không phải là
một vấn đề của riêng tôi. Trong những khóa tu, tôi thường khuyên người
khác nên từ tốn với chính mình, có niềm tin vào sự thực tập, nhìn mọi
việc xảy ra trong một không gian rộng lớn, và nhớ rằng cái gì cũng rồi
sẽ qua. Hãy có niềm tin vào pháp, cho dù là ta không có niềm tin nơi
mình. Và đó là lời khuyên mà tôi có thể sử dụng được!
Chỉ là trải nghiệm tự nhiên
Là một giáo thọ, tôi
không tránh khỏi ghi nhận những hình ảnh của các vị giáo thọ khác, và
thấy rằng gương mặt họ lúc nào cũng tươi sáng và nở nụ cười. Hình như họ
có một thông điệp là, "Nếu bạn thiền tập như tôi, bạn sẽ có hạnh phúc!"
Và những lời hướng dẫn thiền tập cũng vậy, có vẽ như rất hoàn hảo,
không có chút gì là bất toàn hết. Nhưng sự thật có là như thế không? Đôi
khi tôi tự hỏi, ta có cần nên ghi thêm những câu này vào trong các khoá
tu: "Những trải nghiệm của bạn trong khóa tu này sẽ tùy thuộc vào những
nghiệp quả trước đó, karma, của bạn. Vì vậy chúng tôi không thể bảo đảm về sự giác ngộ hay hạnh phúc nào bạn sẽ có."
Cuộc đời của tôi
có biết bao những thăng trầm - buồn vui, căng thẳng, hân hoan, mệt mỏi.
Và tất cả những trạng thái ấy đều biểu hiện ra trong buổi ngồi thiền
hằng ngày của tôi. Đôi khi, tôi muốn mỗi khi ngồi xuống là tôi sẽ được
hoàn toàn cách biệt hẳn với chúng, như là một trạng thái kỳ diệu nào đó
mà tôi bước vào là có thể lánh xa được hết tất cả. Nhưng thật ra thiền
tập không phải là một sự trốn tránh thực tại, mà ngược lại, nó là một
nhận thức về thực tại sâu sắc hơn. Và nếu ta nhìn chúng với một cái thấy
rộng mở và tự nhiên, ta sẽ ý thức rằng bên dưới những bất an ấy là một
thực tại tĩnh lặng, tuệ giác và hạnh phúc. Đó mới chính là chân thực
tại.
Và nếu như tôi
không dừng lại và cũng không vội vã, sự tĩnh lặng và tuệ giác này sẽ tự
nhiên hiển lộ - theo thời điểm của nó, chứ không phải của tôi.”
Nguyễn Duy Nhiên