Minh Thạnh
1.
Gần đây, văn hóa phát ngôn được cộng đồng mạng đặc biệt chú ý, khi có một đại
biểu Quốc hội lên tiếng chỉ trích một đại biểu Quốc hội khác trên mạng bằng
những lời lẽ nặng nề, bạo liệt, mang tính chất thóa mạ, xúc phạm, bôi xấu. Từ
việc này, thiết tưởng, cũng nhân đó mà nên bàn tới vấn đề văn hóa phát ngôn trên
các trang mạng Phật giáo.
2.
Sự phát triển của công nghệ thông tin, của internet, đã nâng cao vai trò người
đọc trong hoạt động truyền thông. Người đọc, từ việc tiếp nhận nội dung truyền
thông một cách thụ động, đã trở thành những chủ thể phát ngôn mới trên mạng
thông qua nhiều hình thức như phản hồi với nhiều dạng, các mạng xã hội, trang
blog cá nhân… Người đọc ngày nay trên mạng internet có thể tạo ra những làn sóng
thông tin, những cuộc thảo luận xã hội cao trào, âm vang dư luận truyền thông
mạnh mẽ.
Sự dịch chuyển vai trò
công chúng truyền thông hiện đại trong kỷ nguyên internet đã được ghi nhận như
một sức mạnh mới, một quyền lực mới. Trong chuyên luận “Về
quyền lực trong quản lý nhà nước hiện nay” (NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội,
2012), các tác giả PGS TS Lê Minh Quân – Th.s. Bùi Việt Hương đồng chủ biên, đã
nói tới khái niệm “sức mạnh công chúng”, bên cạnh các khái niệm sức mạnh cứng, sức mạnh
mềm, sức mạnh thông minh…, cũng như khái niệm “quyền lực thứ năm”, là quyền lực công chúng, bên cạnh “quyền
lực thứ tư” là quyền lực của truyền thông.
Như vậy, việc tồn tại,
trình bày trên truyền thông đại chúng những ý kiến khác biệt nhau, mâu thuẫn
nhau, đối lập nhau, xung đột nhau, phủ nhận nhau, đã trở thành phổ biến, bình
thường, tự nhiên.
3.
Hiện tượng như trên trên internet tất yếu ảnh hưởng đến các trang web, blog,
facebook Phật giáo. Đó cũng là điều bình thường, tự nhiên, là một xu thế không
thể khác đi được. Việc biên tập, cắt cúp, thay đổi nội dung đối với phát ngôn…,
trong nhiều trường hợp, đã tỏ ra không phù hợp với sự phát triển của công nghệ
và phong cách truyền thông hiện đại.
4.
Nhưng cũng vì thế, vấn đề văn hóa trong phát ngôn nảy sinh, trước hết trên hoạt
động đối với internet nói chung, và đương nhiên nảy sinh không thể tránh khỏi
đối với các trang web, blog, facebook Phật giáo. Vì trở nên tự do phát biểu hơn,
nên người ta có thể nói mọi thứ, kể cả những lời lẽ nặng nề, chua cay, hung hiểm,
bạo liệt, dơ bẩn, hèn hạ, ác độc, vô liêm sĩ, vô văn hóa, bất lịch sự, thiếu văn
minh, mất vệ sinh… Nó cũng giống như việc dễ dàng phô diễn, trưng bày trên mạng
những hình ảnh đồi trụy, khiêu dâm, kích dục, thú tính…, những điều vốn hạn chế
trên truyền thông trước đây.
Cộng đồng mạng trở nên
quen thuộc với từ “ném đá”, với hiện tượng đánh hội đồng
bằng lời lẽ, đấu tố tập thể bằng ngôn ngữ, mà trong nhiều trường hợp, đã tỏ ra
rất hạ đẳng văn hóa, mất nhân tính tối thiểu, cuồng dại sảng loạn, mông muội bầy
đàn, gào thét điên say kích động.
5.
Việc những ảnh hưởng như trên xuất hiện trên một số trang mạng web, blog,
facebook Phật giáo là một vấn đề nghiêm trọng. Vì phát ngôn, tức “ngữ” trong
Phật giáo, là một trong 3 lãnh vực mà Đức Phật luôn lưu ý việc chú trọng tu tập
(bên cạnh “thân” và “ý”). Đạo Phật đề cao ái ngữ, coi ác ngữ là tội lỗi, nên vấn
đề như trên là hết sức nghiêm trọng trong quan niệm của đạo Phật. Nó càng trầm
trọng hơn khi nó bắt đầu lây lan vào các trang web, blog, facebook Phật giáo. Ở
đây, hạ đẳng văn hóa trong phát ngôn bắt đầu từ một số cây viết tự nhận là Phật
tử nhưng rất vô trách nhiệm, kém văn hóa. Đã xuất hiện những từ ngữ thô tục, láo
xược, hỗn hào, vô lễ đối với những vị tôn túc, như ví hoạt động của một giáo hội
địa phương với hình ảnh cỗ xe được kéo bởi những con bò già…
Rồi những việc bẩn thỉu
và hèn hạ, như kiểu rác rưỡi thường thấy trên mạng, đã vấy bẩn bạn đọc Phật
giáo. Trước đại hội đại biểu Phật giáo, người ta tổ chức viết bài hạ uy tín một
vị tu sĩ Phật giáo, nhằm mưu toan can thiệp nhân sự Giáo hội. Internet với mặt
tiêu cực cũng được sử dụng vào mục tiêu dơ bẩn, hèn mạt như thế trong thời gian
đại hội Phật giáo, y như những kiểu cách lưu manh hạ đẳng văn hóa ngoài đời.
Đồng thời với những dạng manh động phát ngôn như vậy, là hiện tượng xuất hiện
ngày càng nhiều kiểu đấu tố bằng từ ngữ, mà sự sân hận trong gân mắt nổi đỏ cạch
trên từng ý, từng lời. Cách nói gầm gừ, rít hú qua kẻ răng, sân hận trào lên đầy
khoảng giữa những con chữ, câu văn mỉa mai hung hiểm bắt đầu dậy lên trên một số
trang mạng Phật giáo tiếp theo những cái huơ chân múa tay hung hãn, xấc láo của
cây bút hạ đẳng văn hóa đó.
Xúc phạm liệt vị tôn
đức, chưa đủ! Nó bắt đầu cơn cào cấu, quào quấu lung tung, tứ phía, loạn đả,
không khác những cây viết trên mạng dữ tợn nhất, bằng cung cách hạ đẳng văn hóa
điển hình nhất, tinh quái biến hiện đủ các chiêu thức. Những mặt tiêu cực của
internet đã được khai thác tối đa để hạ danh dự, bôi nhọ uy tín can thiệp sắp
xếp nhân sự, mạ lỵ, chửi rủa, rồi gieo rắc nọc độc nguy hiểm này trên cộng đồng
mạng Phật giáo.
6.
Chúng tôi không chủ trương che đi, dấu đi, bỏ qua như không có những việc như
vậy. Vì làm như vậy không phù hợp với tính chất của truyền thông thời đại. Cứ để
nó hiện nguyên hình rồi vạch mặt, chỉ tên, đối trị với nó Chánh niệm không phải
là quay mặt, tránh mặt, mà trước hết phải thấy được tất cả triệu chứng bệnh tật,
phải để triệu chứng bệnh tật phơi bày. Những cặn bã hạ đẳng văn hóa trong truyền
thông hiện đại đang vấy bẩn cộng đồng mạng Phật giáo là một sự thật cần nhận rõ.
Cách nghĩ, cách nói bất tịnh, ô nhiễm đang lây lan từ ngoài đời vào trong đạo
phải được ngăn chận. Cứ cho nó phơi bày, nhưng cần có đối sách. Tu tập chính là
ở chỗ này.
7.
Theo đà phát triển chung của truyền thông hiện đại, việc tồn tại những ý kiến,
trình bày những suy nghĩ, những lời nói khác biệt nhau, thậm chí tương phản nhau,
phủ nhận nhau, trong truyền thông Phật giáo phải là việc bình thường. Chánh kiến
không phải duy nhất cho nói chỉ một ý kiến. Tuy nhiên, cách thể hiện trên truyền
thông Phật giáo của người Phật tử phải mang tính Phật giáo, tức là phải trên cơ
sở ái ngữ. Ý kiến có thể khác, nhưng phải cùng tinh thần ái ngữ. Mà ái ngữ thì
không thể chấp nhận động cơ phát ngôn kiểu nói xấu thầy nầy, triệt hạ thầy nọ,
bôi nhọ uy tín tác giả kia, bằng những lời lẽ hạ cấp, vô văn hóa, bằng những thủ
đoạn hèn hạ dơ bẩn. Cái xấu, cái thấp kém thì dễ ô nhiễm, lây lan. Bao giờ cũng
thế. Vì vậy, chúng ta cần hết sức cẩn trọng trong nhận thức. Phải nhận mặt những
biểu hiện hạ đẳng văn hóa, những mưu toan xấu xa nham hiểm, gieo rắc mầm mống ô
nhiễm trong những phát ngôn trên các trang mạng Phật giáo từ những bước lây
nhiễm, cấu thành ban đầu, tinh vi, để kịp thời chế áp nó, từ vị thế của chánh
kiến, chánh ngữ.
Phải làm sao để giữ
thanh tịnh một cách tự giác, thống nhất trên các trang mạng Phật giáo, không để
cái cách dùng mạng để bôi xấu thầy này, hạ uy tín thầy khác, phỉ báng tác giả nọ,
sắp xếp vị trí chức vụ giáo phẩm kia mặc tình lây lan sự dơ bẩn của nó trong
cộng đồng Phật giáo. Chúng ta hãy ghê tởm cách phát ngôn “ném đá” hung hăng, dữ
tợn, cuồng nộ, máu me, độc ác, rồ dại bầy đàn mà có người đã và đang khơi gợi,
gieo rắc, cổ vũ, truyền lan. Phải thấy đó là một thứ rác rưởi trên đường đi lên
trên truyền thông hiện đại mà Phật
giáo cần phải hốt bỏ trong khoảng sân chùa thanh tịnh. Cần phân biệt rõ nói
những ý kiến khác nhau là rất khác với nói trong tình thần và cung cấp hạ đẳng
văn hóa. Dứt khoát không thể để những tâm địa, ý đồ xấu xa khai thác mặt trái
của truyền thông hiện đại cho những mục tiêu hạ cấp, hèn mạt, ty liệt làm hoen
ố, dơ bẩn những trang mạng Phật giáo.
“Ném đá”, theo cung cách
những kẻ có dã tâm cổ vũ, khuấy động, thôi thúc, thực chất là một sự khuếch đại
cái kiểu nói, mà ông bà ta thường gọi, “miệng lằn lưỡi mối”! Trong mười điều ác
của nhà Phật, đó là “nói lời hung ác”, lại kèm thủ đoạn dối trá, phát sinh cùng
với sự bùng nổ của internet, như ký dưới nhiều tên, giả dạng làm nhiều nguồn,
tức vọng ngữ. Chúng ta, phải làm sao loại trừ cung cách phát ngôn đó ra khỏi
truyền thông Phật giáo bằng cách thức triệt để nhất, cũng là thanh tịnh nhất, là
làm cho mọi người ghê tởm nó, khinh bỉ nó, tránh xa nó.
MT
hình chỉ mang tính minh họa