Quách Thị Trang ơi hồn em hãy nhận

Bỏ hoa vàng dân tộc kính dâng em.

Trụ Vũ

Kể từ đêm hôm ấy, đêm 20 tháng 8 năm 1963, đêm của vô minh, cường quyền, hận thù bạo lực… đêm tổng lực chế độ Ngô Đình xua quân tổng tấn công tất cả chùa chiền trên toàn quốc, hòng dập tắt cuộc đấu tranh đòi hòa bình, dân chủ, đòi độc lập tự do, đòi quyền bình đẳng tôn giáo, của Phật giáo Việt Nam, phát động từ sau Đại lễ Phật Đản tại Thừa Thiên Huế, và đã lan rộng ra khắp cả ba miền…

Kể từ cái đêm hôm ấy, tâm hồn trong sáng của cô thiếu nữ ở độ tuổi tròn trăng, đã cảm nhận ra bóng tối bất công thù hận ám ảnh tâm hồn trong trắng của mình. Cô thiếu nữ ấy là Quách Thị Trang.

Trang sinh năm 1948, người làng Cổ Khúc, huyện Tiên Hưng, tỉnh Thái Bình, trong một gia đình đượm nhuần truyền thống tín ngưỡng Phật giáo. Năm 1954, sáu anh chị em Trang đã cùng mẹ vào Nam, sinh cơ lập nghiệp ở khu vực Chí Hòa, mẹ của chị, một phụ nữ đảm đang, sớm hôm quang gánh tảo tần buôn bán nuôi con ăn học. Và chị Trang, thuở ấy là một cô gái ngoan ngoãn, hồn nhiên, ngay từ độ tuổi ấu thơ, chị đã là một đoàn sinh Oanh Vũ, sinh hoạt ở Gia đình Phật tử Minh Tâm.

Đang tuổi yên ả cắp sách đến trường, cô nữ sinh lớp đệ nhị trường Trung học Trường Sơn đã thoang thoáng nghe ra lý tưởng tôn thờ Phật đạo của mình, của gia đình mình đã bị xúc phạm, bị đàn áp… tám đoàn sinh Gia đình Phật tử ở Huế đã bị bom cay, lựu đạn, xe tăng của chế độ cường quyền gia đình chị bắn gục trước Đài phát thanh Huế, chỉ để quyền tự do tín ngưỡng, bảo vệ lá cờ Phật giáo thiêng liêng, lá cờ của P.G quốc tế, lá cờ biểu tượng mà chế độ Ngô Đình Diệm âm mưu triệt hạ triệt tiêu lá cờ thiêng liêng ấy ngay trong mùa Phật đản Phật lịch 2507, năm 1963, bắt đầu từ cố đô Huế, nơi mà tín đồ Phật giáo chiếm 80% dân số.

Và nhất là đêm 20.8.1963, cái đêm chế độ cường quyền dốc toàn lực, tổng lực tấn công tất cả các ngôi chùa trên toàn lãnh thổ họ cai trị. Cái đêm nhà thơ Trụ Vũ đã từng mô tả :

“Ngày hai mươi tháng sáu mươi ba

Bọn ác quỷ xông vào trăm cửa Phật

Xá Lợi, Ấn Quang, Từ Đàm, Báo Quốc…

Bắt hàng ngàn Phật tử, tăng ni”             

(Trụ Vũ - Hành Hương)

Kể từ cái đêm hôm ấy, chị Trang đã nức nở hàng hàng giọt lệ. Chị từng than thở với anh chị với các bạn đoàn sinh “các thầy các cô bị bắt, bị giết, bị cầm tù… hết cả rồi” “Phật giáo mình đang bị bóp chết đây… Phật giáo chết thì em cũng chết”. Chị đã bày tỏ quyết tâm quả cảm của mình.

Bất chấp mọi hiểm nguy, từ đó, chị đã cùng các anh chị em Phật tử tham gia tuyệt thực, biểu tình, đấu tranh chống lại chính sách kỳ thị của chế độ gia đình trị họ Ngô. Cả Miền Trung, Miền Nam, từ đồng bằng đến cao nguyên… bừng bừng sục sôi khí thế đấu tranh, từ anh chị em tiểu thương các chợ, học sinh sinh viên các trường từ trung học đến đại học… Quần chúng miền Nam Việt Nam đã nhất tề hợp lực, tất cả đã đứng lên, tuyên ngôn không khuất phục cường quyền.

Sáng ngày 25 tháng 8 năm 1963, mặc cho các ngôi chùa trên toàn quốc đã bị phong tỏa, mặc lệnh giới nghiêm đã được ban bố, chị  Trang nhận được thông tin sẽ có một cuộc biểu tình của Đoàn sinh viên học sinh Phật tử, với quy mô lớn sẽ được phát động ngay trước chợ Bến Thành; chị đã cương quyết thể hiện chí khí bảo vệ Phật pháp. Ngay từ tờ mờ sáng, từ Chí Hòa chị đã cùng các bạn quy tụ về trung tâm thành phố. Chị cùng các bạn đang đứng đợi trước cổng chợ Bến Thành… Từ nhiều ngã đường, từ các nhà, các phố, sinh viên học sinh kéo ra… cờ Phật giáo được trương lên phất phới, biểu ngữ viết tay chữ đen nền trắng trương lên và tiếng hô: “Chúng tôi nguyền hi sinh để bảo vệ Phật Pháp”. Và chị Quách Thị Trang đã hòa mình vào dòng chảy ấy… chị lập tức có mặt trong đoàn biểu tình. Bất chấp súng đạn, bất chấp bạo lực, chị cương quyết nói tiếng nói đòi quyền bình đẳng, đòi quyền tự do tín ngưỡng…

Rồi tiếng súng gầm lên. Tiếng súng bạo lực điên cuồng đã gầm lên, chỉa họng súng vào đoàn người đòi quyền được sống, đòi quyền được tôn thờ đạo của mình, lý tưởng từ bi trí tuệ của mình.

Những bước chân đòi quyền tự do đi tới… Tiếng súng nổ đã khiến mắt người trông lui, cúi xuống; Một thiếu nữ đã ngã xuống, máu hồng đã nhuộm đỏ tà áo trắng nữ sinh. Chị Trang đã ngã xuống khi bên tai còn nghe tiếng thét gào hùng lực “Hãy giết chúng tôi đi” “Hãy giết chúng tôi đi vì chúng tôi là những người con Phật” chị đã chết để cho người tôn thờ lý tưởng Đạo Phật được sống.

Áo trắng chị đang nhuộm loang lổ máu đỏ, dưới ánh mặt trời, hệt như tấm biểu ngữ hùng lực bất khuất đang được trương lên. Nhưng thế lực bóng tối vẫn chưa chịu nhường bước, những viên cảnh sát đằng đằng sát khí, hậm hực ôm súng xông vào cướp xác chị Trang; họ đã đem xác chị về chôn ở một nghĩa trang quân sự, nghĩa trang của Bộ tổng tham mưu quân lực Việt Nam Cộng hòa, mục đích họ nhắm tới là cố ém nhẹm cái chết lẫm liệt của một người con Phật, của một người đòi quyền sống bình đẳng, tự do…

Nhưng tiếng nói của lương tri loài người làm sao thế lực vô minh có thể ém nhẹm. Chỉ sau một ngày Quách Thị Trang ngã xuống, báo chí quốc tế đã đồng loạt lên án hành động dã man của chế độ độc tài. Từ Bruselle, hội Thanh Niên Thế Giới, gởi công điện phản đối, lên án chế độ Ngô Đình Diệm đã đàn áp, tước bỏ quyền tự do, dân chủ của học sinh sinh viên Việt Nam, quần chúng nhân dân Việt Nam.

Ngày 1 tháng 11 năm 1963, sau mười năm cai trị Miền Nam Việt Nam, chế độ Ngô Đình Diệm sụp đổ, các anh chị em đoàn sinh Gia Đình Phật tử, cùng thân bằng quyến thuộc đã cải táng mộ phần chị Trang, đưa về an nghỉ trong khuôn viên chùa Phổ Quang ở quận Tân Bình, nơi đây chị như được sớm hôm thân cận cùng tổ chức Gia Đình Phật tử, từng chiều từng chiều như lắng nghe được câu kinh tiếng kệ trầm lắng thanh thoát. Chị vĩnh thoát luân hồi trần gian, nhẹ nhàng nơi cõi Tịnh độ Di Đà lạc quốc. Nhưng sự hi sinh cao cả của chị mãi mãi được khắc ghi lên trang sử huy hoàng của Phật giáo Việt Nam.

Gần nữa thế kỷ đã trôi qua kể từ ngày chị Quách Thị Trang ngã xuống, hương linh vị thánh tự đạo đã an nghỉ nơi cõi vĩnh hằng, và chúng tôi vẫn ngậm mùi đọc lại nhưng vần thơ Trụ Vũ đã viết khi chị Trang vừa ngã xuống. Những vần thơ như một chương sử thi khắc họa rõ nét sự hi sinh cao cả của chị vào trường sử ca lịch sử Phật giáo Việt Nam.

Em Trang chết rồi

Một tiếng súng nổ

Em Trang còn đó

Mặt trời lên ngôi

Hoa hồng muốn đỏ

Cần máu chim vương

Mặt trời muốn tỏ

Cần máu em tuôn

                                                Em Trang nát thay

Mặt trời còn đó

Con chim gãy cổ

Hoa hồng còn đây

Trụ Vũ - Hoa Hồng Còn Đây

(Trích từ Hành Hương – Lá Bối – 1964)

            Và ngay từ năm 1964, Hội Sinh Viên Học Sinh Sài Gòn đã đứng ra và xây dựng tượng đài tưởng niệm Quách Thị Trang, gần nơi vị trí chị đã ngã xuống, theo mẫu thiết kế của họa sĩ Mai Ẩn. Từ đó, tại vòng xoay trước cổng chợ Bến Thành, giao lộ của nhiều trục đường chính trung tâm Thành Phố Sài Gòn, nghiễm nhiên người Sài Gòn đã gọi nơi ấy là công trường Quách Thị Trang.

            Phật Đản năm 1963, tám anh chị em đoàn sinh gia Phật tử đã ngã xuống trước dài phát thanh Huế được ghi tên là Thánh tử đạo vào trang sử Phật giáo Việt Nam. Gần nửa thế kỷ đã trôi qua, hình ảnh của chị Quách Thị Trang khoác áo lam hiền, đính huy hiệu hoa sen gia Đình Phật tử Việt Nam vẫn mồn một rõ nét trong tâm thức người Phật tử Việt Nam. Chúng tôi thiết nghĩ, chị phải được Phật giáo Việt Nam chính thức tôn vinh chị là Thánh Tử Đạo.

            Chúng tôi vẫn còn văng vẳng nghe thấy dòng nhạc nhạc sĩ Nguyễn Hiền viết về chị:

Trang hỡi Trang em là vì sao sáng

                                                Giữa khung trời mây trắng với trăng thanh…

Hình hài mất, nét tinh anh còn đây

Giữa muôn tim Trang còn mãi không phai.

HẠNH PHƯƠNG

3.2011