Buộc mái chèo vào hoàng hôn
buoc mai cheo
Trời mùa thu dường như có thật nhiều những ngày mưa lang thang. Lá rơi phủ
đầy trên con suối nhỏ, cạnh khu rừng mỗi ngày tôi vẫn thường đi qua. Những
chiếc lá thu ướt nằm dưới ánh nắng sớm, màu sắc như sáng hơn lên. Thời gian
vào lúc chuyển mùa, với những đổi thay đang có mặt chung quanh, thường khiến
ta bước chậm lại.
Mà trong cuộc đời cũng vậy, những thăng trầm, biến đổi cũng thường khiến
ta bớt đi những hối hả. Đôi khi những bất ngờ và khó khăn trong cuộc sống,
cũng giúp ta dừng lại và ý thức được những tạm bợ và đổi thay của cuộc đời,
và có một cái nhìn sâu sắc hơn.
Ngày là ngày và đêm là đêm
Chúng ta bước vào con đường tu học thường với một mong muốn chuyển hóa được
những phiền não của mình, và nếu như có thể thay đổi được chút gì cho cuộc
sống chung quanh. Nhưng nếu như ta không nhìn thấy được gốc rễ của khổ đau,
thì những gì ta làm, cho dù có hay đẹp đến đâu, cũng khó thật sự chuyển hóa
được điều gì phải không bạn? Mà nhiều khi còn khiến cho cuộc đời này rắc rối
thêm hơn...
Khi đứng trước một cây khô héo với những chiếc lá vàng úa, nếu ta biết
chăm sóc cho gốc rễ của nó, thay vì chỉ tưới nước vào những cành lá, thì cây
ấy sẽ dễ được xanh tươi hơn. Tôi nghĩ, điều kiện đầu tiên để chuyển hóa
những khổ đau của mình, là ta phải thấy được những gì đang thật sự có mặt.
Ngày xưa Phật thường đi vào những nơi rừng vắng để tham thiền. Vào những
đêm khuya tối trời, mỗi tiếng động, mỗi cành cây khô gẫy, mỗi tàng lá lung
lay, mỗi bóng một con thú đều có thể làm phát sinh lên trong ta một sự tưởng
tượng, một nỗi khiếp sợ.
Phật kể, nếu như nỗi sợ ấy phát sinh Ngài sẽ tĩnh lặng quan sát nó cho
đến khi nào nỗi sợ ấy qua đi.
"Này Janussoni, lúc ta đang đi, nỗi sợ hãi kinh hoàng lại phát sanh. Biết
vậy, ta không dừng bước, không ngồi xuống, không nằm, sáng suốt cương quyết
đương đầu với thử thách và chế ngự nó.
"Khi ta đang đứng, nỗi lo sợ cũng phát sanh. Biết vậy, ta không đi,
không ngồi, không nằm, sáng suốt cương quyết đương đầu với thử thách và chế
ngự nó.
"Này Janussoni, có nhiều đạo sĩ cho rằng ngày và đêm cũng như nhau, Như
Lai lại nói: 'Ngày là ngày và đêm vẫn là đêm' ".
Với một thái độ trọn vẹn và ôn hòa
Trong khi những đạo sĩ khác nói với Phật rằng phương cách của họ là quán
tưởng rằng ban đêm cũng giống như ban ngày, tuy trong đêm tối họ vẫn cảm
thấy như ban ngày, nên không có một nỗi sợ hãi nào hết.
Nhưng Phật không đồng ý với điều ấy. Đối với Ngài thì ta chỉ cần quay về
và đối diện với thực tại để thấy được gốc rễ của vấn đề, “ngày là ngày và
đêm vẫn là đêm.” Phật không tránh né, cũng không tưởng tượng thêm gì
khác, Ngài chỉ đơn giản thấy được những gì đang xảy ra như đang-là, và
có mặt với nó một cách trọn vẹn.
Đức Phật đối diện với những nỗi sợ không phải bằng một sự tìm hiểu, phân
tích, hay chịu đựng, mà bằng một thái độ ôn hòa, không ghét bỏ. Ngài chuyển
hóa chúng với một thái độ tĩnh lặng, trong sáng và bao dung. Khi ta biết
quay về để có mặt trọn vẹn, tuy không làm gì hết, mà những khổ đau lại tự
nhiên được chuyển hóa.
Bạn biết không, trên con đường tu học nhiều khi chúng ta vẫn mong tìm
một phương pháp mới lạ nào đó để chuyển hóa khổ đau. Nhưng nếu như ta không
thấy rõ được sự vận hành và sinh diệt tự nhiên của chúng, thì có lẽ sẽ khó
có một phương pháp nào khác lại có thể giúp ta chuyền hóa chúng được. Đôi
khi ta cũng giống như các vị đạo sĩ kia, lại vô tình chỉ muốn biến "ngày
và đêm cũng như nhau"...
Buộc mái chèo vào hoàng hôn
Bầu trời hoàng hôn của một ngày thu có một vẽ đẹp rất riêng. Có những buổi
chiều trên con đường về nhà, tôi nhìn những áng mây pha lẫn màu vàng tím
nhuộm thẩm chân trời, thật đẹp. Dường như những sắc màu của mùa thu cũng
đang vướng quyện trong áng mây cuối trời trong một không gian hoàng hôn.
Tôi nhớ đến một bài thơ của cụ Nguyễn Trãi viết trong một buổi chiều tà,
khi ông lên thăm một ngôi chùa nằm trên núi cao,
Du Sơn Tự
Đoản trạo hệ tà dương
Thông thông yết thượng phương
Vân quy thiền tháp lãnh
Hoa lạc giản lưu hương
Nhật mộ viên thanh cấp
Sơn không trúc ảnh trường
Cá trung chân hữu ý
Dục ngữ hốt hoàn vương
Lên chùa trên núi
Buộc chèo vào hoàng hôn
Lên lễ Phật bước dồn
Mây về giường thiền lạnh
Hoa rụng suối đưa hương
Trời lặn, tiếng vượn gấp
Núi không, bóng trúc trườn
Trong cảnh thật có ý
Định nói, bỗng quên luôn.
Phạm Thảo Nguyên (dịch)
Tôi thích câu thơ dịch ấy "Buộc chèo vào hoàng hôn." Chiếc
thuyền nhỏ trên sông dưới bóng chiều tà. Không gian trôi chạm nhẹ vào với
thời gian. Ta có mặt ngay nơi đây rất tự nhiên mà không thấy một sự cố gắng
nào hết. Chiếc mái chèo ngắn gác vào với bầu trời hoàng hôn, yên nghỉ. Không
còn gì xao động. Nước sông tĩnh lặng.
Trên con đường lên núi, mây trôi ngang qua một am thiền trống không, hoa
rụng bên bờ suối hương tỏa ngát núi rừng, vạt ánh nắng vàng vắt ngang cuối
chân mây, đâu đây tiếng vượn kêu giữa núi vắng không, bóng trúc đổ vươn dài
theo ánh hoàng hôn. Và giữa một hiện hữu trong sáng ta chợt ý thức rằng đâu
có gì để thêm bớt, có một lời nào cần để nói nữa đâu...
Nguyễn Duy Nhiên