Những cuốn sách Phật giáo nên đọc
nhung cuon kinh
Tinh Vân - Nhã Tuệ dịch
Sự
nghiệp xuất bản Phật giáo thời đại ngay nay phát triển mạnh mẽ. Sách Phật giáo
hiện nay nhiều vô số, vậy tín đồ Phật giáo làm thế nào để tìm hiểu toàn bộ
diện mạo Phật pháp một cách có hệ thống, có tổ chức, có thứ tự? Nay xin giới
thiệu những người có ý nghiên cứu Phật học một số tác phẩm chuyên ngành nên đọc,
coi như là kim chỉ nam.
Trước tiên có thể đọc Thái Hư đại sư toàn thư, bộ sách này có 64 tập,
trong đó chia làm 20 phần, gồm
Phật pháp tổng học, Ngũ thừa cộng học, Tam thừa cộng học, Đại thừa thông học,
Pháp tính không tuệ học, Pháp tướng duy thức học, Pháp giới viên giác học, Luật
thích, Chế nghị, Học hạnh, Tông y luận, Tông thể luận, Tông dụng luận, Chi luận,
Thời luận, Thư bình, Thù đối, Giảng diễn, Văn tùng và Thi tồn. Đọc những phần
này có thể xây dựng được những nhận thức bước đầu về Phật giáo, pháp Phật; đồng
thời người nhập môn tư tưởng Phật giáo nhân gian hiểu được ý nghĩa thời đại của
Phật giáo.
Sau khi có cái nhìn tổng quát toàn bộ về Phật giáo, nên đọc truyện ký về cao
tăng các triều đại, mượn những sự tích cầu pháp của các bậc thánh hiền xưa kia
để bồi dưỡng tình cảm sâu đậm tôn giáo, lập chí hướng hoàng pháp rộng lớn.
Cao tăng truyện được biên soạn từ bốn triều đại Lương – Đường – Tống – Minh,
ghi chép chi tiết về sử thoại cao tăng qua các triều đại; Trung Quốc Phật
giáo cao tăng toàn tập, với lối tiểu thuyết bạch thoại, trình bày một cách
sinh động về đạo phạm và tịnh hạnh (hành vi trong sáng, đúng đắn) của một trăm
vị cao tăng, là tài liệu hay về truyện cao tăng hiện đại.
Từ những nhân vật này có thể giúp hiểu được sự phát triển của lịch sử Phật giáo
Trung Quốc, nhưng nếu muốn thông hiểu sự diễn biến về lịch sử Phật giáo, thì
giáo sử không thể không đọc. Hoằng minh tập do Tăng Hựu đời nhà Lương Nam
triều biên soạn là tập luận hộ pháp nói rõ Phật pháp, nhằm làm sáng tỏ những
điểm dị đồng của tam giáo Nho – Thích – Đạo. Quảng hoằng minh tập do Đạo
Tuyên đời Đường biên soạn, ghi thuật lại sự hưng suy của Phật giáo các triều
đại, những tranh luận giữa Phật và Đạo, cũng như những thảo luận nghĩa lý Phật
giáo. Dưới đây xin giới thiệu một số trước tác giáo sử đương đại, giúp ích cho
người đọc và nghiên cứu: Trung Quốc Phật giáo cận đại sử (Đông Sơ/东初),
Ấn Độ Phật giáo tư tưởng sử (Ấn Thuận/印顺),
Trung Quốc thiền tông sử (Ấn Thuận), Hán Ngụy lưỡng phổ Nam Bắc triều
Phật giáo sử (Thang Dụng Đồng/汤用彤),
Trung Quốc Phật giáo thông sử (Liêm Điền Mậu Hùng/镰田茂雄),
Trung Quốc Phật giáo phát triển sử (Trung Thôn Nguyên/中村元),
và Nam Truyện Phật giáo sử (Tịnh Hải/净海).
Về sự lưu truyền, diễn biến và phát triển của Phật giáo, sau khi có những nhận
biết khách quan, thì có thể bắt đầu đi sâu vào kinh tạng, chuyên nghiên cứu Pháp
nghĩa. Việc đọc và nghiên cứu kinh luận nên bắt tay từ kinh A-hàm (āgama)
– giáo nghĩa căn bản của Phật giáo nguyên thủy. Trước tiên đọc giáo thuyết
(giáo pháp) cơ bản về Bốn Thánh đế, Tám Thánh đạo và Mười hai nhân duyên trong
kinh Tạp A-hàm (Saṃyukta-āgama); tiếp theo đọc kinh Trung A-hàm
(Madhyama-āgama) – luận thuyết phân biệt pháp tướng; sau đó đọc những những bài
có độ tương đối dài hơn, kinh Trường A-hàm (Dīrgha Āgama); sau cùng đọc
pháp nghĩa tổng kết, kinh Tăng Nhất A-hàm (Ekottara-āgama)
– dựa vào pháp số phân loại kết tập.
Bộ Bát-nhã (prajna) là kinh điển căn bản của tư tưởng Đại thừa. Nếu có thể chúng
ta hãy đọc kinh Đại Bát-nhã thuộc quyển 600, chắc chắn có thể nắm vững
chân lý không, hoặc chí ít phải đọc luận Đại-trí-độ (Maha Prajnaparamita
Sastra) – sách chú thích/chú giải kinh Đại phẩm Bát-nhã, thành lập chánh
quán (cái nhìn/quan điểm chân chánh, không sai lệch) về giáo lý đại thừa; kinh
Kim-cang lại là tác phẩm kinh điển về nghĩa Không. Kinh Hoa nghiêm
bàn về vũ trụ quan Phật giáo; kinh Pháp hoa liên quan đến tư tưởng “Hội
tam quy nhất”,
dung thông (dung hợp thông đạt) chỉnh thể Phật giáo; kinh Duy-ma trình
bày rõ việc thực hành Bồ-tát đạo; đều là những điển tịch nếu học Phật cần phải
đọc. Kinh Thắng-man, luận Đại thừa khởi tín (còn gọi là luận
Khởi tín) là những kinh điển tiêu biểu tư tưởng Như Lai tạng.
Pháp tướng Duy thức là nhập môn của nghiên cứu Phật pháp, người sơ cơ trước đọc
luận Bách pháp minh môn, Bát thức quy cũ tụng, sau đó tìm hiểu
nghiên cứu các chuyên tác như Duy thức nhị thập luận, Duy thức tam
thập luận tụng, Thành duy thức luận.
Ngoài ra, những kinh điển được lưu thông đọc tụng rộng rãi còn có: Bát-nhã
tâm kinh, A Di Đà kinh, Vô lượng thọ kinh, Quán vô lượng
thọ kinh, Phật thuyết Di Lặc thượng, hạ sanh kinh, Đại bát
Niết-bàn kinh, Dược Sư Như Lai bổn nguyện công đức kinh, Kim quang
minh kinh, Viên giác kinh, Lăng-nghiêm kinh, Phạm võng kinh,
Ưu-bà-tắc giới kinh, Lục độ tập kinh, Bách dụ kinh, Pháp
cú kinh, Phật di giáo kinh, Tứ thập nhị chương kinh, Phật
thuyết bát đại nhân giác kinh, Phụ mẫu ân trọng nan báo kinh.
Những trước tác của Tổ sư Trung Quốc là kết tinh Phật pháp dung hòa tư tưởng
truyền thống văn hóa Trung Hoa. Một số tác phẩm tiêu biểu là: Đại thừa đại
nghĩa chương, Sa-môn bất kính vương giả luận của Huệ Viễn (334-416) –
cao tăng đời Đông Tấn (317-420); Lục tổ đàn kinh của Huệ Năng (638-713) –
cao tăng đời Đường; Vĩnh Gia chứng đạo ca, Tín tâm minh của Vĩnh
Gia Huyền Giác (665-718) – cao tăng đời Đường; Tông cảnh lục
của Vĩnh Minh Diên Thọ (904-975) – cao tăng đời Tống; Giới sát phóng sanh văn,
Trúc song tùy bút, Thiền quan sách tiến, Tri môn sùng hạnh lục
của Chu Hoằng Liên Trì (1532-1612) – cao tăng đời Minh; Tịnh độ thập yếu
của Ngẫu Ích Trí Húc (1599-1655) – cao tăng đời Minh; Hám Sơn đại sư mộng du
toàn tập của Hám Sơn Đức Thanh (1546-1623) – cao tăng đời Minh; Tử Bách
tôn giả toàn tập của Tử Bách chân khả (1543-1603) – cao tăng đời Minh.
Những trước tác cận đại nên đọc gồm: Hư Vân hòa thượng pháp hối của Tăng
nhân Hư Vân (1840-1959), Đế Nhàn đại sư dị tập của Tăng nhân Đế Nhàn
(1858-1932), Ấn Quang pháp sư văn sao của Tăng nhân Ấn Quang (1862-1940),
Viên Anh đại sư pháp hối của Tăng nhân Viên Anh (1878-1953), Từ Hàng
pháp sư toàn tập của Tăng nhân Từ Hàng (1895-1954), Bân tông pháp sư dị
tập của Tăng nhân Bân Tông (1911-1958), Bát thức quy cũ tụng giảng ký
của Tăng nhân Mặc Như (1905-1991), Diệu vân tập của Tăng nhân Ấn Thuận
(1906-2005), Kim cang kinh giảng thoại của Tăng nhân Trúc Ma (1913-2002),
Đế quán toàn tập của Tăng nhân Diễn Bồi (1917-1996), Tịnh độ giáo khởi
nguyên cập khai triển, Luật tông khái luận của Tăng nhân Ấn Hải
(1927-), Thiên Thai Phật giáo sử của Huệ Nhạc (1927-), Thương hải văn
tập của Huyễn Sinh (1929-), Phật học nghiên cứu thập bát thiên
của Lương Khải Siêu (1873-1929), Nội học của Dương Nhân Sơn (1837-1911),
Phật học vấn đáp loại biên của Lý Bính Nam (1889-1986), Đới Qúy Đào
tiên sinh Phật học luận tập của Đới Qúy Đào (1890-1949), Hoa nghiêm triết
học của Phương Đông Mỹ (1899-1977), Phật giáo nghiên cứu pháp của Lã
Trừng (1896-1989), Phật giáo khoa học quan của Vưu Trí Biểu (năm sinh
không rõ).
Sách cổ Phật giáo thì nhiều vô kể, muốn có những nhận biết sơ lược về pháp
Phật trong thời gian ngắn, có thể chọn đọc và nghiên cứu mấy quyển khái luận
(đại cương) về Phật pháp như: Thành Phật chi đạo và Phật pháp khái
luận của Ấn Thuận, Phật học khái luận của Tưởng Duy Kiều (1873-1958),
Phật pháp khái luận của Lâm Truyền Phương (1931-), Phật học kim thuyên
của Trương Trừng Cơ (1920-1988), Trung Quốc Phật giáo của Hội Phật
giáo Trung Quốc biên soạn, đều là những nhân tài kiệt xuất đương thời.
Người bình thường muốn tìm hiểu một cách hoàn chỉnh về hệ thống tư tưởng của
Phật giáo thì phải tìm đọc những thư tịch Phật học nào? Ngoài loạt chuyên tác
được liệt kê trên đây, những năm trở lại đây Tinh Vân cũng đã có những cố gắng
xây dựng vạch ra những đại cương một cách toàn diện cho cả Phật giáo, trải qua
nhiều lần sưu tập biên soạn, cuối cùng vào năm 1995 đã đưa đi in xuất bản, lấy
tên là Phật giáo tùng thư (bộ sách về Phật giáo). Nội dung toàn bộ
sách này chia làm mươi loại: giáo lý, kinh điển, Phật-đà, đệ tử, giáo sử, tông
phái, nghi chế, giáo dụng, nghệ văn (văn học nghệ thuật), nhân gian Phật giáo.
Bộ sách này có thể cung cấp cho người học Phật một nguồn tư liệu Phật học ngắn
gọn, hoàn chỉnh.
Nguồn:
Tinh Vân
(2008), Phật
giáo
và thế
tục,
Nxb.
Từ thư Thượng Hải, tr.185-188.