Bia phục lệnh chỉ ở chùa Bút Tháp

Tỷ khiêu Thích Thanh Sơn*

Văn bia có niên đại sớm nhất tại chùa Bút Tháp (Ninh Phúc tự) là Phụng lệnh chỉ, tạo  ngày 19 tháng 10 năm Phúc Thái thứ 4 (1646) đời vua Lê Chân Tông (1643-1649) do Nội án sử Phương Lộc nam Nguyễn Đắc Thọ vâng phụng viết.

Bia là một tấm đá cao 1,4m, rộng 0,32m, dày 0,12m; một mặt được chôn trực tiếp xuống đất, phía bên phải trong Nhà thờ Tổ Đệ Nhất.

Trán bia Phụng lệnh chỉ cao 0,20m và được trang trí rất tinh xảo: Ở giữa trán bia là một hình chạm nổi đồng tâm (tượng trưng mặt trời). Trên mặt tròn để trơn, xung quanh có các đao mác hình ngọn lửa toả ra. Các đao được thể hiện một cách mềm mại, uyển chuyển. Xung quanh vòng tròn có hai con rồng chầu vào. Rồng được chạm khắc rất khéo và đăng đối.

Bia dài như hình hốt, trán bia chạm khắc hình lưỡng long chầu nhật, dưới là cánh sen, chủ đạo của bia là ba chữ Phụng - Lệnh - Chỉ lớn được bài trí to nhất, viết theo lối chữ Hoa áp, đặc trưng thời Hậu Lê.

Toàn văn nội dung bia chữ Hán như sau:

奉 令 旨

正 宮 皇 太 后 鄭 氏 玉 竹 恭 禀.

大 元 帥 統 國 征 太 上 師 父 青 王 令 旨 原 奉 給 超 類 縣 鴈 塔 社 兵 民 逐 項 及 諸 税 項 爲 隋 行 寓 綠 然 竊 見 内 該 此 社 有 古 跡 名 藍 寧 福 禪 寺 茲 再 重 建 因 此 供 給 前 項 社 爲 皂 隸 香 火 本 寺 應 務 及 親 女 黎 氏 王 綠 法 號 妙 慧 有 本 分 世 業 田 在 安 謨 縣 興 賢 庄 弄 處 各 所 供 米 以 資 功 德 因 應 并 准 及 前 項 社 庄 爲 本 寺 皂 隸 香 火 應 務 以 供 事.

     佛 壽 國 延 年 培 築 築 立 官 堤 路 幷 户分 逐 餞 使 及 捉 役 准 饒 奉 差 帘 等 衙 門 宜 奉 准 余 不 得 擾 捉違者有罪茲令.

福泰肆年拾月拾尨日奉寫内史按芳祿男阮得壽奉.

Dịch nghĩa:

Vâng lệnh chỉ

Chính cung Hoàng Thái hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc kính vâng theo lệnh chỉ của Đại Nguyên soái Thống quốc chính Thái thượng Sư phụ Thanh vương.

Vốn trước nhà Chúa đã chuẩn y cho binh dân xã Nhạn Tháp, huyện Siêu Loại phân hạng theo các ngạch thuế được tùy nghi ăn lộc. Nhưng trộm thấy trong nội hạt thuộc bản xã có ngôi cổ tích danh lam là chùa Ninh Phúc nay được dựng sửa lại. Do đó lấy lại các hạng mục nêu trên của xã để sử dụng vào việc trông nom và đèn nhang cho chùa theo đúng mùa vụ. Đồng thời lấy số hoa màu thu được từ số ruộng thế nghiệp được chia của Quận chúa là Lê Thị Ngọc Duyên, Pháp hiệu là Diệu Tuệ ở Cổ Lộng, thuộc trang Nhuệ Hưng Hiền, huyện Yên Mô cũng sung vào chùa để lo việc công đức. Nhân đây cũng ưng thuận và chuẩn y cho các hạng mục nêu trên được dùng vào việc trông nom và đèn nhang, cứ theo mùa mà lo việc.

Đạo Phật phù trợ khiến vận nước vững bền.

Mỗi năm những việc xây dựng, bồi đắp đê điều, đường xá cùng với việc chi phiên theo các hộ gia đình đón tiễn các sứ thần, sưu sai phu dịch đều chuẩn y miễn bỏ. Các quan phụng sai ở các nha môn chiểu theo lệnh chỉ này mà thi hành, không được phép quấy nhiễu tróc người. Kẻ nào trái mệnh thì y theo xử tội. Nay ban lệnh này.

Ngày 19 tháng 10 niên hiệu Lê Phúc Thái năm thứ 4 (1646).

Nội án lại giữ tước Phương Lộc nam là Nguyễn Đắc Thọ thừa mệnh viết.

    Nội dung bia Vâng lệnh chỉ cho ta thấy: Chúa Trịnh Tráng đánh giá cao giáo lý Thiền tông của dòng thiền Lâm Tế, khi viết: “Đạo Phật phù trợ khiến vận nước vững bền”. Chính vì lý do đạo Phật phù trợ cho vận nước vững bền nên chúa Trịnh đã hỗ trợ ngay lập tức theo lời đề nghị của con gái Trịnh Thị Ngọc Trúc bằng việc ra Chỉ lệnh bắt cấp dưới phải tuân theo trong việc cúng cấp, tạo nguồn tịnh tài cho việc xây dựng lại chùa Ninh Phúc – trung tâm truyền bá dòng thiền Lâm Tế Đàng Ngoài.

    Phụng lệnh chỉ là chỗ dựa vững chắc cho Phật giáo phát triển và Phật giáo không quên tri ân quốc gia bằng việc dựng bia này.

    Thế mới hay chân lý: Phật giáo phải tranh thủ được sự quan tâm giúp đỡ của nhà nước thì mới hưng thịnh được và nhà nước cần tranh thủ được sự ủng hộ của Phật giáo mới có lòng tin xây dựng đất nước vững bền.  

Trong hệ thống văn bia của chùa Bút Tháp hiện nay, độc đáo nhất và có giá trị nhất về mặt loại hình bia ký phải kể đến bia Phụng lệnh chỉ. Đây không chỉ đơn thuần là một tấm bia ghi khắc nội dung mà còn cho ta thấy dạng thức của một Lệnh chỉ được sử dụng trong quá khứ, cách sắp đặt vị trí của một văn bản.

    Đây là một tấm bia mang Lệnh chỉ gần như duy nhất ở Việt Nam hiện được lưu giữ tại chùa Bút Tháp.

* Trụ trì chùa Bút Tháp, Bắc Ninh

BIA PHỤC LỆNH CHỈ Ở CHÙA BÚT THÁP

Tỷ khiêu Thích Thanh Sơn*

Văn bia có niên đại sớm nhất tại chùa Bút Tháp (Ninh Phúc tự) là Phụng lệnh chỉ, tạo  ngày 19 tháng 10 năm Phúc Thái thứ 4 (1646) đời vua Lê Chân Tông (1643-1649) do Nội án sử Phương Lộc nam Nguyễn Đắc Thọ vâng phụng viết.

Bia là một tấm đá cao 1,4m, rộng 0,32m, dày 0,12m; một mặt được chôn trực tiếp xuống đất, phía bên phải trong Nhà thờ Tổ Đệ Nhất.

Trán bia Phụng lệnh chỉ cao 0,20m và được trang trí rất tinh xảo: Ở giữa trán bia là một hình chạm nổi đồng tâm (tượng trưng mặt trời). Trên mặt tròn để trơn, xung quanh có các đao mác hình ngọn lửa toả ra. Các đao được thể hiện một cách mềm mại, uyển chuyển. Xung quanh vòng tròn có hai con rồng chầu vào. Rồng được chạm khắc rất khéo và đăng đối.

Bia dài như hình hốt, trán bia chạm khắc hình lưỡng long chầu nhật, dưới là cánh sen, chủ đạo của bia là ba chữ Phụng - Lệnh - Chỉ lớn được bài trí to nhất, viết theo lối chữ Hoa áp, đặc trưng thời Hậu Lê.

Toàn văn nội dung bia chữ Hán như sau:

奉 令 旨

正 宮 皇 太 后 鄭 氏 玉 竹 恭 禀.

大 元 帥 統 國 征 太 上 師 父 青 王 令 旨 原 奉 給 超 類 縣 鴈 塔 社 兵 民 逐 項 及 諸 税 項 爲 隋 行 寓 綠 然 竊 見 内 該 此 社 有 古 跡 名 藍 寧 福 禪 寺 茲 再 重 建 因 此 供 給 前 項 社 爲 皂 隸 香 火 本 寺 應 務 及 親 女 黎 氏 王 綠 法 號 妙 慧 有 本 分 世 業 田 在 安 謨 縣 興 賢 庄 弄 處 各 所 供 米 以 資 功 德 因 應 并 准 及 前 項 社 庄 爲 本 寺 皂 隸 香 火 應 務 以 供 事.

     佛 壽 國 延 年 培 築 築 立 官 堤 路 幷 户分 逐 餞 使 及 捉 役 准 饒 奉 差 帘 等 衙 門 宜 奉 准 余 不 得 擾 捉違者有罪茲令.

福泰肆年拾月拾尨日奉寫内史按芳祿男阮得壽奉.

Dịch nghĩa:

Vâng lệnh chỉ

Chính cung Hoàng Thái hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc kính vâng theo lệnh chỉ của Đại Nguyên soái Thống quốc chính Thái thượng Sư phụ Thanh vương.

Vốn trước nhà Chúa đã chuẩn y cho binh dân xã Nhạn Tháp, huyện Siêu Loại phân hạng theo các ngạch thuế được tùy nghi ăn lộc. Nhưng trộm thấy trong nội hạt thuộc bản xã có ngôi cổ tích danh lam là chùa Ninh Phúc nay được dựng sửa lại. Do đó lấy lại các hạng mục nêu trên của xã để sử dụng vào việc trông nom và đèn nhang cho chùa theo đúng mùa vụ. Đồng thời lấy số hoa màu thu được từ số ruộng thế nghiệp được chia của Quận chúa là Lê Thị Ngọc Duyên, Pháp hiệu là Diệu Tuệ ở Cổ Lộng, thuộc trang Nhuệ Hưng Hiền, huyện Yên Mô cũng sung vào chùa để lo việc công đức. Nhân đây cũng ưng thuận và chuẩn y cho các hạng mục nêu trên được dùng vào việc trông nom và đèn nhang, cứ theo mùa mà lo việc.

Đạo Phật phù trợ khiến vận nước vững bền.

Mỗi năm những việc xây dựng, bồi đắp đê điều, đường xá cùng với việc chi phiên theo các hộ gia đình đón tiễn các sứ thần, sưu sai phu dịch đều chuẩn y miễn bỏ. Các quan phụng sai ở các nha môn chiểu theo lệnh chỉ này mà thi hành, không được phép quấy nhiễu tróc người. Kẻ nào trái mệnh thì y theo xử tội. Nay ban lệnh này.

Ngày 19 tháng 10 niên hiệu Lê Phúc Thái năm thứ 4 (1646).

Nội án lại giữ tước Phương Lộc nam là Nguyễn Đắc Thọ thừa mệnh viết.

    Nội dung bia Vâng lệnh chỉ cho ta thấy: Chúa Trịnh Tráng đánh giá cao giáo lý Thiền tông của dòng thiền Lâm Tế, khi viết: “Đạo Phật phù trợ khiến vận nước vững bền”. Chính vì lý do đạo Phật phù trợ cho vận nước vững bền nên chúa Trịnh đã hỗ trợ ngay lập tức theo lời đề nghị của con gái Trịnh Thị Ngọc Trúc bằng việc ra Chỉ lệnh bắt cấp dưới phải tuân theo trong việc cúng cấp, tạo nguồn tịnh tài cho việc xây dựng lại chùa Ninh Phúc – trung tâm truyền bá dòng thiền Lâm Tế Đàng Ngoài.

    Phụng lệnh chỉ là chỗ dựa vững chắc cho Phật giáo phát triển và Phật giáo không quên tri ân quốc gia bằng việc dựng bia này.

    Thế mới hay chân lý: Phật giáo phải tranh thủ được sự quan tâm giúp đỡ của nhà nước thì mới hưng thịnh được và nhà nước cần tranh thủ được sự ủng hộ của Phật giáo mới có lòng tin xây dựng đất nước vững bền.  

Trong hệ thống văn bia của chùa Bút Tháp hiện nay, độc đáo nhất và có giá trị nhất về mặt loại hình bia ký phải kể đến bia Phụng lệnh chỉ. Đây không chỉ đơn thuần là một tấm bia ghi khắc nội dung mà còn cho ta thấy dạng thức của một Lệnh chỉ được sử dụng trong quá khứ, cách sắp đặt vị trí của một văn bản.

    Đây là một tấm bia mang Lệnh chỉ gần như duy nhất ở Việt Nam hiện được lưu giữ tại chùa Bút Tháp.

* Trụ trì chùa Bút Tháp, Bắc Ninh

BIA PHỤC LỆNH CHỈ Ở CHÙA BÚT THÁP

Tỷ khiêu Thích Thanh Sơn*

Văn bia có niên đại sớm nhất tại chùa Bút Tháp (Ninh Phúc tự) là Phụng lệnh chỉ, tạo  ngày 19 tháng 10 năm Phúc Thái thứ 4 (1646) đời vua Lê Chân Tông (1643-1649) do Nội án sử Phương Lộc nam Nguyễn Đắc Thọ vâng phụng viết.

Bia là một tấm đá cao 1,4m, rộng 0,32m, dày 0,12m; một mặt được chôn trực tiếp xuống đất, phía bên phải trong Nhà thờ Tổ Đệ Nhất.

Trán bia Phụng lệnh chỉ cao 0,20m và được trang trí rất tinh xảo: Ở giữa trán bia là một hình chạm nổi đồng tâm (tượng trưng mặt trời). Trên mặt tròn để trơn, xung quanh có các đao mác hình ngọn lửa toả ra. Các đao được thể hiện một cách mềm mại, uyển chuyển. Xung quanh vòng tròn có hai con rồng chầu vào. Rồng được chạm khắc rất khéo và đăng đối.

Bia dài như hình hốt, trán bia chạm khắc hình lưỡng long chầu nhật, dưới là cánh sen, chủ đạo của bia là ba chữ Phụng - Lệnh - Chỉ lớn được bài trí to nhất, viết theo lối chữ Hoa áp, đặc trưng thời Hậu Lê.

Toàn văn nội dung bia chữ Hán như sau:

奉 令 旨

正 宮 皇 太 后 鄭 氏 玉 竹 恭 禀.

大 元 帥 統 國 征 太 上 師 父 青 王 令 旨 原 奉 給 超 類 縣 鴈 塔 社 兵 民 逐 項 及 諸 税 項 爲 隋 行 寓 綠 然 竊 見 内 該 此 社 有 古 跡 名 藍 寧 福 禪 寺 茲 再 重 建 因 此 供 給 前 項 社 爲 皂 隸 香 火 本 寺 應 務 及 親 女 黎 氏 王 綠 法 號 妙 慧 有 本 分 世 業 田 在 安 謨 縣 興 賢 庄 弄 處 各 所 供 米 以 資 功 德 因 應 并 准 及 前 項 社 庄 爲 本 寺 皂 隸 香 火 應 務 以 供 事.

     佛 壽 國 延 年 培 築 築 立 官 堤 路 幷 户分 逐 餞 使 及 捉 役 准 饒 奉 差 帘 等 衙 門 宜 奉 准 余 不 得 擾 捉違者有罪茲令.

福泰肆年拾月拾尨日奉寫内史按芳祿男阮得壽奉.

Dịch nghĩa:

Vâng lệnh chỉ

Chính cung Hoàng Thái hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc kính vâng theo lệnh chỉ của Đại Nguyên soái Thống quốc chính Thái thượng Sư phụ Thanh vương.

Vốn trước nhà Chúa đã chuẩn y cho binh dân xã Nhạn Tháp, huyện Siêu Loại phân hạng theo các ngạch thuế được tùy nghi ăn lộc. Nhưng trộm thấy trong nội hạt thuộc bản xã có ngôi cổ tích danh lam là chùa Ninh Phúc nay được dựng sửa lại. Do đó lấy lại các hạng mục nêu trên của xã để sử dụng vào việc trông nom và đèn nhang cho chùa theo đúng mùa vụ. Đồng thời lấy số hoa màu thu được từ số ruộng thế nghiệp được chia của Quận chúa là Lê Thị Ngọc Duyên, Pháp hiệu là Diệu Tuệ ở Cổ Lộng, thuộc trang Nhuệ Hưng Hiền, huyện Yên Mô cũng sung vào chùa để lo việc công đức. Nhân đây cũng ưng thuận và chuẩn y cho các hạng mục nêu trên được dùng vào việc trông nom và đèn nhang, cứ theo mùa mà lo việc.

Đạo Phật phù trợ khiến vận nước vững bền.

Mỗi năm những việc xây dựng, bồi đắp đê điều, đường xá cùng với việc chi phiên theo các hộ gia đình đón tiễn các sứ thần, sưu sai phu dịch đều chuẩn y miễn bỏ. Các quan phụng sai ở các nha môn chiểu theo lệnh chỉ này mà thi hành, không được phép quấy nhiễu tróc người. Kẻ nào trái mệnh thì y theo xử tội. Nay ban lệnh này.

Ngày 19 tháng 10 niên hiệu Lê Phúc Thái năm thứ 4 (1646).

Nội án lại giữ tước Phương Lộc nam là Nguyễn Đắc Thọ thừa mệnh viết.

    Nội dung bia Vâng lệnh chỉ cho ta thấy: Chúa Trịnh Tráng đánh giá cao giáo lý Thiền tông của dòng thiền Lâm Tế, khi viết: “Đạo Phật phù trợ khiến vận nước vững bền”. Chính vì lý do đạo Phật phù trợ cho vận nước vững bền nên chúa Trịnh đã hỗ trợ ngay lập tức theo lời đề nghị của con gái Trịnh Thị Ngọc Trúc bằng việc ra Chỉ lệnh bắt cấp dưới phải tuân theo trong việc cúng cấp, tạo nguồn tịnh tài cho việc xây dựng lại chùa Ninh Phúc – trung tâm truyền bá dòng thiền Lâm Tế Đàng Ngoài.

    Phụng lệnh chỉ là chỗ dựa vững chắc cho Phật giáo phát triển và Phật giáo không quên tri ân quốc gia bằng việc dựng bia này.

    Thế mới hay chân lý: Phật giáo phải tranh thủ được sự quan tâm giúp đỡ của nhà nước thì mới hưng thịnh được và nhà nước cần tranh thủ được sự ủng hộ của Phật giáo mới có lòng tin xây dựng đất nước vững bền.  

Trong hệ thống văn bia của chùa Bút Tháp hiện nay, độc đáo nhất và có giá trị nhất về mặt loại hình bia ký phải kể đến bia Phụng lệnh chỉ. Đây không chỉ đơn thuần là một tấm bia ghi khắc nội dung mà còn cho ta thấy dạng thức của một Lệnh chỉ được sử dụng trong quá khứ, cách sắp đặt vị trí của một văn bản.

    Đây là một tấm bia mang Lệnh chỉ gần như duy nhất ở Việt Nam hiện được lưu giữ tại chùa Bút Tháp.

* Trụ trì chùa Bút Tháp, Bắc Ninh

BIA PHỤC LỆNH CHỈ Ở CHÙA BÚT THÁP

Tỷ khiêu Thích Thanh Sơn*

Văn bia có niên đại sớm nhất tại chùa Bút Tháp (Ninh Phúc tự) là Phụng lệnh chỉ, tạo  ngày 19 tháng 10 năm Phúc Thái thứ 4 (1646) đời vua Lê Chân Tông (1643-1649) do Nội án sử Phương Lộc nam Nguyễn Đắc Thọ vâng phụng viết.

Bia là một tấm đá cao 1,4m, rộng 0,32m, dày 0,12m; một mặt được chôn trực tiếp xuống đất, phía bên phải trong Nhà thờ Tổ Đệ Nhất.

Trán bia Phụng lệnh chỉ cao 0,20m và được trang trí rất tinh xảo: Ở giữa trán bia là một hình chạm nổi đồng tâm (tượng trưng mặt trời). Trên mặt tròn để trơn, xung quanh có các đao mác hình ngọn lửa toả ra. Các đao được thể hiện một cách mềm mại, uyển chuyển. Xung quanh vòng tròn có hai con rồng chầu vào. Rồng được chạm khắc rất khéo và đăng đối.

Bia dài như hình hốt, trán bia chạm khắc hình lưỡng long chầu nhật, dưới là cánh sen, chủ đạo của bia là ba chữ Phụng - Lệnh - Chỉ lớn được bài trí to nhất, viết theo lối chữ Hoa áp, đặc trưng thời Hậu Lê.

Toàn văn nội dung bia chữ Hán như sau:

奉 令 旨

正 宮 皇 太 后 鄭 氏 玉 竹 恭 禀.

大 元 帥 統 國 征 太 上 師 父 青 王 令 旨 原 奉 給 超 類 縣 鴈 塔 社 兵 民 逐 項 及 諸 税 項 爲 隋 行 寓 綠 然 竊 見 内 該 此 社 有 古 跡 名 藍 寧 福 禪 寺 茲 再 重 建 因 此 供 給 前 項 社 爲 皂 隸 香 火 本 寺 應 務 及 親 女 黎 氏 王 綠 法 號 妙 慧 有 本 分 世 業 田 在 安 謨 縣 興 賢 庄 弄 處 各 所 供 米 以 資 功 德 因 應 并 准 及 前 項 社 庄 爲 本 寺 皂 隸 香 火 應 務 以 供 事.

     佛 壽 國 延 年 培 築 築 立 官 堤 路 幷 户分 逐 餞 使 及 捉 役 准 饒 奉 差 帘 等 衙 門 宜 奉 准 余 不 得 擾 捉違者有罪茲令.

福泰肆年拾月拾尨日奉寫内史按芳祿男阮得壽奉.

Dịch nghĩa:

Vâng lệnh chỉ

Chính cung Hoàng Thái hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc kính vâng theo lệnh chỉ của Đại Nguyên soái Thống quốc chính Thái thượng Sư phụ Thanh vương.

Vốn trước nhà Chúa đã chuẩn y cho binh dân xã Nhạn Tháp, huyện Siêu Loại phân hạng theo các ngạch thuế được tùy nghi ăn lộc. Nhưng trộm thấy trong nội hạt thuộc bản xã có ngôi cổ tích danh lam là chùa Ninh Phúc nay được dựng sửa lại. Do đó lấy lại các hạng mục nêu trên của xã để sử dụng vào việc trông nom và đèn nhang cho chùa theo đúng mùa vụ. Đồng thời lấy số hoa màu thu được từ số ruộng thế nghiệp được chia của Quận chúa là Lê Thị Ngọc Duyên, Pháp hiệu là Diệu Tuệ ở Cổ Lộng, thuộc trang Nhuệ Hưng Hiền, huyện Yên Mô cũng sung vào chùa để lo việc công đức. Nhân đây cũng ưng thuận và chuẩn y cho các hạng mục nêu trên được dùng vào việc trông nom và đèn nhang, cứ theo mùa mà lo việc.

Đạo Phật phù trợ khiến vận nước vững bền.

Mỗi năm những việc xây dựng, bồi đắp đê điều, đường xá cùng với việc chi phiên theo các hộ gia đình đón tiễn các sứ thần, sưu sai phu dịch đều chuẩn y miễn bỏ. Các quan phụng sai ở các nha môn chiểu theo lệnh chỉ này mà thi hành, không được phép quấy nhiễu tróc người. Kẻ nào trái mệnh thì y theo xử tội. Nay ban lệnh này.

Ngày 19 tháng 10 niên hiệu Lê Phúc Thái năm thứ 4 (1646).

Nội án lại giữ tước Phương Lộc nam là Nguyễn Đắc Thọ thừa mệnh viết.

    Nội dung bia Vâng lệnh chỉ cho ta thấy: Chúa Trịnh Tráng đánh giá cao giáo lý Thiền tông của dòng thiền Lâm Tế, khi viết: “Đạo Phật phù trợ khiến vận nước vững bền”. Chính vì lý do đạo Phật phù trợ cho vận nước vững bền nên chúa Trịnh đã hỗ trợ ngay lập tức theo lời đề nghị của con gái Trịnh Thị Ngọc Trúc bằng việc ra Chỉ lệnh bắt cấp dưới phải tuân theo trong việc cúng cấp, tạo nguồn tịnh tài cho việc xây dựng lại chùa Ninh Phúc – trung tâm truyền bá dòng thiền Lâm Tế Đàng Ngoài.

    Phụng lệnh chỉ là chỗ dựa vững chắc cho Phật giáo phát triển và Phật giáo không quên tri ân quốc gia bằng việc dựng bia này.

    Thế mới hay chân lý: Phật giáo phải tranh thủ được sự quan tâm giúp đỡ của nhà nước thì mới hưng thịnh được và nhà nước cần tranh thủ được sự ủng hộ của Phật giáo mới có lòng tin xây dựng đất nước vững bền.  

Trong hệ thống văn bia của chùa Bút Tháp hiện nay, độc đáo nhất và có giá trị nhất về mặt loại hình bia ký phải kể đến bia Phụng lệnh chỉ. Đây không chỉ đơn thuần là một tấm bia ghi khắc nội dung mà còn cho ta thấy dạng thức của một Lệnh chỉ được sử dụng trong quá khứ, cách sắp đặt vị trí của một văn bản.

    Đây là một tấm bia mang Lệnh chỉ gần như duy nhất ở Việt Nam hiện được lưu giữ tại chùa Bút Tháp.

* Trụ trì chùa Bút Tháp, Bắc Ninh

BIA PHỤC LỆNH CHỈ Ở CHÙA BÚT THÁP

Tỷ khiêu Thích Thanh Sơn*

Văn bia có niên đại sớm nhất tại chùa Bút Tháp (Ninh Phúc tự) là Phụng lệnh chỉ, tạo  ngày 19 tháng 10 năm Phúc Thái thứ 4 (1646) đời vua Lê Chân Tông (1643-1649) do Nội án sử Phương Lộc nam Nguyễn Đắc Thọ vâng phụng viết.

Bia là một tấm đá cao 1,4m, rộng 0,32m, dày 0,12m; một mặt được chôn trực tiếp xuống đất, phía bên phải trong Nhà thờ Tổ Đệ Nhất.

Trán bia Phụng lệnh chỉ cao 0,20m và được trang trí rất tinh xảo: Ở giữa trán bia là một hình chạm nổi đồng tâm (tượng trưng mặt trời). Trên mặt tròn để trơn, xung quanh có các đao mác hình ngọn lửa toả ra. Các đao được thể hiện một cách mềm mại, uyển chuyển. Xung quanh vòng tròn có hai con rồng chầu vào. Rồng được chạm khắc rất khéo và đăng đối.

Bia dài như hình hốt, trán bia chạm khắc hình lưỡng long chầu nhật, dưới là cánh sen, chủ đạo của bia là ba chữ Phụng - Lệnh - Chỉ lớn được bài trí to nhất, viết theo lối chữ Hoa áp, đặc trưng thời Hậu Lê.

Toàn văn nội dung bia chữ Hán như sau:

奉 令 旨

正 宮 皇 太 后 鄭 氏 玉 竹 恭 禀.

大 元 帥 統 國 征 太 上 師 父 青 王 令 旨 原 奉 給 超 類 縣 鴈 塔 社 兵 民 逐 項 及 諸 税 項 爲 隋 行 寓 綠 然 竊 見 内 該 此 社 有 古 跡 名 藍 寧 福 禪 寺 茲 再 重 建 因 此 供 給 前 項 社 爲 皂 隸 香 火 本 寺 應 務 及 親 女 黎 氏 王 綠 法 號 妙 慧 有 本 分 世 業 田 在 安 謨 縣 興 賢 庄 弄 處 各 所 供 米 以 資 功 德 因 應 并 准 及 前 項 社 庄 爲 本 寺 皂 隸 香 火 應 務 以 供 事.

     佛 壽 國 延 年 培 築 築 立 官 堤 路 幷 户分 逐 餞 使 及 捉 役 准 饒 奉 差 帘 等 衙 門 宜 奉 准 余 不 得 擾 捉違者有罪茲令.

福泰肆年拾月拾尨日奉寫内史按芳祿男阮得壽奉.

Dịch nghĩa:

Vâng lệnh chỉ

Chính cung Hoàng Thái hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc kính vâng theo lệnh chỉ của Đại Nguyên soái Thống quốc chính Thái thượng Sư phụ Thanh vương.

Vốn trước nhà Chúa đã chuẩn y cho binh dân xã Nhạn Tháp, huyện Siêu Loại phân hạng theo các ngạch thuế được tùy nghi ăn lộc. Nhưng trộm thấy trong nội hạt thuộc bản xã có ngôi cổ tích danh lam là chùa Ninh Phúc nay được dựng sửa lại. Do đó lấy lại các hạng mục nêu trên của xã để sử dụng vào việc trông nom và đèn nhang cho chùa theo đúng mùa vụ. Đồng thời lấy số hoa màu thu được từ số ruộng thế nghiệp được chia của Quận chúa là Lê Thị Ngọc Duyên, Pháp hiệu là Diệu Tuệ ở Cổ Lộng, thuộc trang Nhuệ Hưng Hiền, huyện Yên Mô cũng sung vào chùa để lo việc công đức. Nhân đây cũng ưng thuận và chuẩn y cho các hạng mục nêu trên được dùng vào việc trông nom và đèn nhang, cứ theo mùa mà lo việc.

Đạo Phật phù trợ khiến vận nước vững bền.

Mỗi năm những việc xây dựng, bồi đắp đê điều, đường xá cùng với việc chi phiên theo các hộ gia đình đón tiễn các sứ thần, sưu sai phu dịch đều chuẩn y miễn bỏ. Các quan phụng sai ở các nha môn chiểu theo lệnh chỉ này mà thi hành, không được phép quấy nhiễu tróc người. Kẻ nào trái mệnh thì y theo xử tội. Nay ban lệnh này.

Ngày 19 tháng 10 niên hiệu Lê Phúc Thái năm thứ 4 (1646).

Nội án lại giữ tước Phương Lộc nam là Nguyễn Đắc Thọ thừa mệnh viết.

    Nội dung bia Vâng lệnh chỉ cho ta thấy: Chúa Trịnh Tráng đánh giá cao giáo lý Thiền tông của dòng thiền Lâm Tế, khi viết: “Đạo Phật phù trợ khiến vận nước vững bền”. Chính vì lý do đạo Phật phù trợ cho vận nước vững bền nên chúa Trịnh đã hỗ trợ ngay lập tức theo lời đề nghị của con gái Trịnh Thị Ngọc Trúc bằng việc ra Chỉ lệnh bắt cấp dưới phải tuân theo trong việc cúng cấp, tạo nguồn tịnh tài cho việc xây dựng lại chùa Ninh Phúc – trung tâm truyền bá dòng thiền Lâm Tế Đàng Ngoài.

    Phụng lệnh chỉ là chỗ dựa vững chắc cho Phật giáo phát triển và Phật giáo không quên tri ân quốc gia bằng việc dựng bia này.

    Thế mới hay chân lý: Phật giáo phải tranh thủ được sự quan tâm giúp đỡ của nhà nước thì mới hưng thịnh được và nhà nước cần tranh thủ được sự ủng hộ của Phật giáo mới có lòng tin xây dựng đất nước vững bền.  

Trong hệ thống văn bia của chùa Bút Tháp hiện nay, độc đáo nhất và có giá trị nhất về mặt loại hình bia ký phải kể đến bia Phụng lệnh chỉ. Đây không chỉ đơn thuần là một tấm bia ghi khắc nội dung mà còn cho ta thấy dạng thức của một Lệnh chỉ được sử dụng trong quá khứ, cách sắp đặt vị trí của một văn bản.

    Đây là một tấm bia mang Lệnh chỉ gần như duy nhất ở Việt Nam hiện được lưu giữ tại chùa Bút Tháp.

* Trụ trì chùa Bút Tháp, Bắc Ninh

Chia sẻ: