Minh Thạnh
Cuối năm 2013, chúng tôi
đã được nghe tin vui Phật giáo TPHCM đề xuất xin cấp thêm quỹ đất xây dựng tại
khu Việt Nam Quốc Tự. Tuy nhiên, vì chưa có thông tin chính thức trên báo chí,
nên chúng tôi chưa tiện đề cập đến.
Tuy nhiên, trên báo Giác Ngộ số 727, ngày 10/1/2014 đã đưa
thông tin chính thức, dù rất ngắn gọn. Trong bài “Hội
nghị kỳ II khóa VII Trung ương GHPGVN”, người đọc được biết “Đặc
biệt, Hội nghị đã dành thời gian nghe trình bày đề án xây dựng Tháp tưởng niệm
Bồ tát Thích Quảng Đức tại Việt Nam Quốc Tự (Quận 10, TPHCM) với thống nhất đề
xuất xin cấp thêm quỹ đất xây dựng chánh điện và Tháp tưởng niệm Ngài tại Việt
Nam Quốc Tự”.
Với tôi, người đã viết
15 bài về diện mạo kiến trúc Phật giáo cho TPHCM, hướng đến mục tiêu một ngôi
chùa lớn, tại trung tâm thành phố, thì đây là một việc đại hoan hỷ.
Bản tin đăng trên báo
Giác Ngộ
nói đến việc xây chánh điện. Chắc chắn là với thuận lợi quỹ đất, việc xây một
chính điện “quốc tự” rộng lớn đã là điều trong tầm tay. Quốc tự là ngôi chùa của
quốc gia, đương nhiên cần có một ngôi chính điện bề thế, quy mô, có sức chứa
nhiều ngàn người, phù hợp cho những buổi lễ tôn giáo cấp quốc gia.
Tuy nhiên, điều đáng nói
là khu trung tâm. Việt Nam Quốc Tự nằm trên mặt tiền của một con đường lớn xuyên
thành phố, liền kề với nhiều công trình kiến trúc lớn, như Học viện Hành chính
Quốc gia, khách sạn quốc tế Kỳ Hòa. Tháp Việt Nam Quốc tự là điểm nhấn cuối
đường Lê Hồng Phong, một con đường có chiều ngang rộng lớn, xuyên qua vòng xoay trung tâm Ngã Bảy,
tạo một không gian uy nghi cho ngôi tháp giữa một khu đông dân cư mà thoáng đãng.
Tháp Việt Nam Quốc Tự hiện nay có thể nhìn thấy từ tầm xa hàng km là một biểu
tượng nhiều ý nghĩa đối với vị thế Phật giáo tại TPHCM.
Việt Nam Quốc Tự, với
thuận lợi về quỹ đất, sẽ tạo nên một quảng trường cho Phật giáo Việt Nam cử hành
các cuộc lễ lộ thiên với nhiều người tham dự. Thuận lợi về quỹ đất cũng tạo điều
kiện để xây dựng các cơ sở văn hóa, học thuật, phục vụ tu tập.
Với vị trí như thế, cộng
với thuận lợi về quỹ đất, khi được xây dựng quy mô, Việt Nam Quốc Tự sẽ góp phần
quan trọng vào việc biến đổi diện mạo kiến trúc tôn giáo thành phố. Phật giáo
Việt Nam sẽ có một ngôi chùa bề thế trên đại lộ có mật độ xe cộ lưu thông bậc
nhất ở thành phố, đóng góp cho mỹ thuật cảnh quan thành phố, là nơi đủ điều kiện
để Phật giáo quy tụ tu sĩ tín đồ tổ chức các ngày lễ trọng đại, tạo nên bộ mặt
của thành phố mà Phật giáo là một tôn giáo chính.
Trong series bài viết
“Diện mạo kiến trúc Phật giáo cho TPHCM”, ở những bài đầu, chúng tôi có nhắc
nhiều đến vai trò Việt Nam Quốc Tự. Thì giờ đây, việc xin cấp quỹ đất xây dựng
tại Việt Nam Quốc Tự xuất hiện như một điều “cầu được ước thấy”, hoan hỷ và hạnh
phúc.
Tuy nhiên, chúng ta cũng
cần thấy một số vấn đề có liên hệ như sau:
-
Việt Nam Quốc Tự tuy tọa lạc ở mặt tiền
một đại lộ chính của thành phố, có chiều dài mặt tiền đường, bề rộng diện tích
khuôn viên, nhưng vẫn nằm ngoài khu trung tâm lõi, trung tâm hành chính thành
phố. Vì vậy, vẫn còn những hạn chế nhất định trong vai trò biểu tượng tôn giáo.
Nếu so sánh với một kiến trúc tôn giáo ở khu trung tâm hành chính như nhà thờ
Đức Bà chẳng hạn, thì vị trí Việt Nam Quốc Tự vẫn còn có những hạn chế về giá
trị biểu tượng. Vị trí của Việt Nam Quốc Tự là vị trí mặt tiền đường lớn, chưa
phải là vị trí trung tâm về kiến trúc, quy hoạch, hành chính, đẳng cấp xã hội.
-
Việt Nam Quốc Tự là một cố gắng điều
chỉnh hình thái kiến trúc xóm đạo TPHCM đã từ năm mươi năm trước. Bây giờ, Phật
giáo Việt Nam nói đến việc xúc tiến xây dựng Việt Nam Quốc Tự tức chỉ mới lùi về
vạch xuất phát của nửa thế kỷ trước. Khi đó thành phố Sài Gòn Gia Định có dân số
chỉ khoảng 1/3 TPHCM hiện nay và nếu so về diện tích thì còn nhỏ hơn rất nhiều.
TPHCM hiện nay không những đông dân hơn, mà còn có nhiều khu dân cư mới, trong
đó có khu đô thị mới Thủ Thiêm, là khu trung tâm mở rộng, đóng vai trò mặt tiền
không phải chỉ ở một đại lộ, mà là mặt tiền của cả thành phố.
-
Việt Nam Quốc Tự phản ánh xu thế lớn của công cuộc chấn
hưng Phật giáo phía Nam, đó là xu thế mở rộng quy mô khuôn viên, kiến trúc chùa,
đưa chùa trên vào khu trung tâm. Với Việt Nam Quốc Tự, mục tiêu mở rộng quy mô
khuôn viên và kiến trúc coi như đã đạt được. Tuy nhiên, mục tiêu đưa chùa vào
khu trung tâm thành phố thì không qua được kết quả của chùa Xá Lợi, chùa Vĩnh
Nghiêm, Thiền viện Quảng Đức. Cần chú ý đến các mức kết quả như thế trong việc
kiến thiết tự viện hiện đại.
-
Quỹ đất ở Việt Nam Quốc Tự có thể xét
cấp, nguyên thủy là đất nhà chùa, nên đóng góp của Phật giáo TPHCM đương nhiên
chỉ giới hạn ở mức khôi phục. Để nâng tầm đóng góp của Phật giáo TPHCM lên mức
mở rộng, phát triển thì cũng không nên bỏ qua mục tiêu xây chùa, dựng tượng ở
khu trung tâm mở rộng, tạo vị thế kiến trúc Phật giáo là bộ mặt của cả thành
phố.
-
Việc xin cấp đất ở Việt Nam Quốc Tự để
xây dựng khu trung tâm Phật giáo TPHCM là một bước tiến mới trong tư duy đưa
sinh hoạt Phật giáo vào khu đông đảo dân cư, trung tâm giao thông, thay cho tư
duy chọn trung tâm sinh hoạt Phật giáo là chùa Phổ Quang, một ngôi chùa xa trung
tâm, nơi đường cùn, ngõ cụt. Nên xem Việt Nam Quốc Tự Việt Nam Quốc Tự là một
bước tạo đà để Phật giáo TPHCM đạt được nhiều thành quả lớn hơn trong mục tiêu
kiến thiết tự viện.
-
Qua tin vui Việt Nam Quốc Tự, cần thấy rõ
bước phát triển của thời thế, nhân duyên. Mới đây chùa Phổ Quang còn là mục tiêu
xây dựng trung tâm Phật giáo TPHCM, mà nay đã là Việt Nam Quốc Tự. Vì vậy, cần
có một tư duy nhìn xa trông rộng, tiến kịp với xã hội, với thời đại, có những
tính toán vượt bậc, đột phá, thực tiễn, tinh tấn.
MT