Thích Thái Hòa

"Thưa đại chúng, hôm nay là ngày 8 tháng 5 năm Kỷ Sửu tức là ngày 31-5-2009 tại rừng dương liễu, bãi biển An Lộc, xã Quảng Công, huyện Quảng Điền, Thừa Thiên Huế, chúng ta có bài pháp thoại "Tiếp xúc với biển trong con mắt thiền quán".

Thưa đại chúng ! Biển có những tính chất nào mà chúng ta có thể tiếp xúc và học tập được từ nơi những tính chất ấy.

- Tính Sâu Và Cạn :

Ta sẽ tiếp xúc tính cạn và sâu của biển để ta có thể tiếp xúc tính cạn và sâu trong tâm linh của mỗi chúng ta. Biển đi từ cạn ra sâu và đến chỗ sâu hun hút.

Ta tiếp xúc với sắc thân này cũng vậy. Sắc thân được tạo nên từ bốn đại: đất, nước, gió, lửa. Đất là thể rắn nơi thân thể chúng ta; nước là thể lỏng, gió là thể khí và lửa là thể nhiệt ở nơi thân thể chúng ta. Nhìn sâu vào, bề cạn của thân thể được tạo nên từ các cảm thọ và các cảm giác. Do có cảm giác nên thấy có vui, có buồn và không vui, không buồn. Cái gì làm cho ta vui, cái gì làm cho ta buồn, cái gì làm cho ta không vui, không buồn ? Khi tâm ta tiếp xúc với các đối tượng mà ta thích ý sẽ phát sinh cảm giác vui thích trong ta. Khi ta tiếp xúc với các đối tượng không khả ý, thì cảm giác khó chịu nảy sinh trong ta, và khi ta tiếp xúc với đối tượng, mà tâm ta không phải vừa ý, cũng không phải không vừa ý, ta có cảm giác trung tính. Như vậy, những cảm giác dễ chịu, khó chịu, trung tính đều nương nơi sắc uẩn này mà biểu hiện.

Rồi ta đi sâu vào chiều sâu của các cảm thọ. Chiều sâu của cảm thọ là gì ? Là tưởng, là ý tưởng. Có những trường hợp mà đối tượng không là gì cả, nhưng do ta tưởng tượng, nên thích ý thì vui, không thích ý thì buồn. Do đó, cái vui, buồn chỉ là cảm giác ảo do tưởng. Người đó không thương mình, mà tưởng là thương thì vui, người đó không ghét mình mà tưởng là ghét nên buồn, đó là ảo tưởng. 

Nên, tưởng là chiều sâu của thọ uẩn, sắc uẩn. 

 Chiều sâu của tưởng là gì ? Sau tưởng là các chủng tử của tâm hành. Tâm là một biển cả mênh mông. Các chủng tử tâm hành giống như sóng và bọt của sóng trên mặt biển. Chính tâm hành đó làm tâm ta vẩn đục, không an ổn. Tâm hành là những hạt giống có khả năng tác nghiệp để dẫn đến quả báo khổ hay vui. Tâm hành tác động liên hệ đến các phiền não, tham, sân, si mãnh liệt bao nhiêu, thì ta sẽ có quả báo khổ đau bấy nhiêu. Tâm hành liên hệ đến thiện tâm sở vô tham, vô sân, vô si bao nhiêu thì sẽ tạo ra quả báo hạnh phúc an lạc cho ta bấy nhiêu.

Như vậy, tâm hành là chiều sâu của tưởng. 

Sau các chủng tử tâm hành là gì ? Là nhận thức, còn gọi là thức uẩn. Thức uẩn là một tập hợp của tám nhận thức:

- Nhãn căn tiếp xúc với sắc trần, phân biệt thuộc về mắt khởi sinh, gọi là nhãn thức.

- Nhĩ căn tiếp xúc với thanh trần, phân biệt thuộc về tai khởi sinh, gọi là nhĩ thức.

- Tỷ căn tiếp xúc với hương trần, phân biệt thuộc về mũi khởi sinh, gọi là tỷ thức.

- Thiệt căn tiếp xúc với vị trần, phân biệt thuộc về lưỡi khởi sinh, gọi là thiệt thức.

- Thân tiếp xúc với xúc trần, phân biệt thuộc về thân khởi sinh, gọi là thân thức.

Năm cái biết thuộc về mắt, tai, mũi, lưỡi, thân là bề mặt, là cái biết vô hại, chúng chưa liên hệ đến ý thức.

Khi ý thức duyên vào năm nhận thức đó, mà khởi lên sự phân biệt tốt xấu, hay duyên vào những ấn tượng tồn đọng trong a lại da thức mà khởi lên những tư niệm hay tác ý và tùy theo mức tác ý liên hệ đến các chủng tử tham, sân, si, mạn, nghi hay liên hệ đến các thiện tâm sở, mà tạo ra nghiệp thiện hay ác và từ đó mà dẫn quả báo lành hay dữ.

Sau ý thức là mạt-na thức, tức là thức chấp ngã. Thức này chấp vào kiến phần của thức A lại da là ngã của nó.

Yếu tố thứ tám là A-lại-da thức. Thức này hàm chứa tất cả những chủng tử do nhãn thức, nhĩ thức, tỷ thức, thiệt thức, thân thức, ý thức, mạt-na thức tạo tác, rồi đưa vào trong thức nầy cất giữ, khiến cho các chủng tử thiện ác không bị rơi mất. Vì vậy, đối với bảy thức trước, thức nầy được xem như là biển cả. Bao nhiêu chủng tử thiện, ác, tốt, xấu đều được hàm chứa ở trong biển a-lại-da thức nầy. 

Cho nên, chúng ta tiếp xúc với biển cả là tiếp xúc từ cạn đến sâu và tiếp xúc với tâm thức của chúng ta cũng từ cạn đến sâu, từ xấu đến tốt. Trong biển tâm của chúng ta hàm dung tất cả chúng tử thiện, ác, tốt, xấu. Nếu thông minh, ta sẽ nuôi dưỡng và biểu hiện những hạt giống tốt để tạo ra vô lượng phước đức. Còn không thông minh, ta sẽ nuôi dưỡng và biểu hiện những hạt giống xấu, rồi sẽ tạo ra vô số nghiệp xấu ác, khổ đau cho ta.

Trích: "Thảnh Thơi Giữa Đôi Dòng