Có những việc trên đời người
ta cứ ngỡ là Có, nhưng đó chính lại
là Không, hoặc những chuyện người ta cho không bao giờ
có thể Có, nhưng trên thực tế là Có. Có và Không,
đến, rồi đi, cứ lặp đi lặp lại như một vòng xoáy bất
tận. Trong cuộc sống thường ngày chữ Có và
chữ Không, thực sự chúng chỉ là những thứ phổ biến bình thường tìm thấy rất nhiều, thông qua việc dùng năm giác
quan của con người.
Chữ Có
và
chữ Không thường được
xem như hai từ trái nghĩa, bởi vì chúng
có khả năng làm nổi
bật sự đối lập giữa hai mặt hay hai
đối tượng
nào đó một cách rõ rệt. Thí dụ: Có
xa không? Không có xa.
Theo sự sử dụng ngôn ngữ chữ Có được
người ta dùng để chỉ định cho những trạng thái tồn tại nào đó
giữa con người
và các
vạn
vật trong thiên nhiên qua nhiều lãnh vực khác nhau…
Chữ Không thường được
dùng để biểu thị cho ý phủ định theo một cách nói chung chung
trong những sinh hoạt thường nhật của nhân loại. Tuy nhiên chữ Không cũng có những nghĩa khác nhau tùy theo
cách dùng riêng qua dạng danh từ, phụ từ hay tính từ…
Có và
Không
luôn nằm trong một mối liên hệ với nhau để tạo nên đời
sống phát triển trong xã hội hiện
hữu của con người. Có và Không giống
như một cái bánh xe
quay. Mỗi điểm của bánh xe đang
lăn khi tiếp xúc với mặt
đường, được
hiểu như là cái đến, sự hình thành,
sự có mặt… và khi những điểm tiếp xúc với mặt đường mà vòng quay của
bánh xe
đã
vượt qua, thì được xem như là cái đi, cái mất…
và cái
điểm
tiếp xúc của bánh xe đang lăn
trên mặt đường sinh ra sau khi cái
điểm
tiếp xúc hiện tại kết thúc, đó là sự tái sinh theo
chu kỳ.
Nhờ vào sự đối chiếu giữa cái Có và
cái Không của vạn vật, bằng cái nhìn, cái
nghe thường nghiệm và sự hiểu biết am tường
về chân tướng của vũ trụ nhân sinh, thì
con người ta có thê nhận định rõ một cái không
thật trong thế giới hiện hữu của họ. Điều này có thể chứng
minh qua Tâm Kinh hay thập
nhị nhân duyên của nhà Phật.
Nếu có
giây
phút nào dừng lại để nhìn, để nghe và suy xét
tận tường,
thì mới thấy sự tồn tại thường ngày của vạn vật thường xuyên biến đổi trong đời sống và ngay chính
cả bản thân mình. Đó
là luật tự nhiên đã có
trong bản chất của sự vật. Tất cả vạn vật được tồn tại hay bị
biến thái, cũng đều tùy thuộc vào các điều
kiện tương trợ tổng hợp khác nhau, bằng những yếu tố chung hoặc những yếu tố riêng trong các
nhóm cá
thể,
tụ hội lại và tác
động với nhau trong từng
khoảnh khắc và cứ liên
tục xoay vòng không dừng.
Qua hình ảnh hột lúa và cây
lúa, hay bóng trăng đáy nước nhìn thấy như có nhưng
không thực, chỉ là một sự giả hợp do sự kết hợp của nhiều nhân duyên tạo
thành, chính nó không có
tự tánh, không có chủ
thể. Cho nên tất cả các pháp từ
vô tình
đến
hữu tình đều vay mượn nhau, hỗ trợ nhau, nương tựa nhau mà sinh khởi
và tồn tại, đúng như lời của Đức Phật nói trong Kinh A
Hàm:
Cái này
có,
nên cái
kia
có, cái
này
không có, nên cái kia
không có, cái này sinh
nên cái
kia
sinh, cái này diệt nên cái kia
diệt.
Khi biết và hiểu được
lý này
thì
giữa Có và Không trong
đời sống còn nhiều điều thú vị để tìm hiểu và học hỏi.
Kính bút
TS Huệ Dân