Hoang
Phong
Thưa mẹ, mẹ có biết không,
thời gian, không gian làm
cho con run sợ và phẫn
uất. Đó là những biên giới đã phân chia tất cả, đã ngăn cách tất cả và làm cho
con người lẻ
loi và cuộc sống bơ vơ. Con muốn tạo ra trong quả tim nhỏ
bé của con một thế giới mà nơi đó
không có không gian và
cũng chẳng có thời gian,
tất cả những gì con ôm ấp đều
gần gũi với nhau.
Biết
bao nhiêu lần mẹ đã kể cho con nghe
quãng
đời con gái của mẹ nơi làng quê,
bên ông
ngoại
bà ngoại..., những dịp lễ trong làng, những hội rằm, vui biết mấy. Vào những dịp như thế, ông ngoại vừa là thầy đồ lại vừa là thầy thuốc của làng thường đứng ra tổ chức các cuộc thi cờ người ở
sân nhà
mà
mẹ còn nhớ mãi. Học lóm, mẹ đánh cờ rất giỏi. Mẹ cũng đã học được cả chữ nho và cả
nghề bốc thuốc của ông ngoại.
Để
rồi một hôm, mẹ về
nhà chồng và không còn
dịp nào quay về làng
quê nữa. Mẹ làm dâu
thật cực khổ, vừa phải nhịn nhục và chịu
đựng đủ
mọi thứ, lại vừa phải tảo tần, buôn bán để nuôi cha ăn
học ở Hà-nội.
Mẹ kể rằng mỗi ngày mẹ phải gánh hai thúng
hàng xén để lên đường ra chợ
từ lúc trời còn tối đen và gà chưa
gáy sáng. Ở chợ mẹ bán từng đoạn chỉ, cái kim, cái
khuy, cái lược... Chiều về, theo bờ đê dọc đường làng, mẹ thường tìm nơi nào có
ao sen để ngồi nghỉ chân. Mẹ nói mẹ thích
hoa sen nhất trên đời, ngắm hoa soi bóng trên mặt
nước là mẹ
đỡ mệt hẳn đi. Nhìn hoa mẹ
lại mơ màng nghĩ đến ông ngoại, bà ngoại nơi làng quê, đến
cha ở Hà Nội, và đến
cái quãng đời con gái của mẹ...
Thế rồi cha thi
đỗ và được bổ đi làm tận
bên Lào. Mười năm theo cha từ
hạ Lào, thượng Lào, Vân Nam..., mẹ dành dụm và tiện tặn
để gởi tiền về cất cho bà
nội một căn nhà ngói
ở Sơn Tây. Căn nhà vẫn
còn đấy mẹ, tuy xiêu
vẹo, điêu tàn và cô
giáo Tường cũng đã bán cho người
khác rồi.
Năm 1938, mẹ lại
theo cha
vào
Nam. Có những đêm nhớ làng quê, nhớ
ông ngoại, bà ngoại, mẹ đọc chữ nho cho
con nghe, con chẳng hiểu gì cả.
Mẹ bảo rằng mẹ vẫn còn nhớ bóng
dáng ông ngoại ngồi trên chiếc phản gỗ dạy học trò, mẹ lấp
ló cạnh cửa hoặc bên vách để
học lóm. Là con gái, mẹ
không được học, thế mà mẹ cũng
thuộc được
gần hết Ngũ kinh
Tứ thư. Con không thích
kinh
thư vì
chẳng hiểu gì cả, nhưng
có những đêm mẹ hát cho con
nghe
những bài hát mà mẹ
thường hát khi còn con gái,
những điệu
cò lả, trống quân, ru con, quan họ...,
và con cố cầm nước mắt. Tiếng hát của mẹ rưng rưng, chan chứa tình thương nhớ tự đáy lòng vẫn còn âm vang
trong đầu con.
Mẹ nhắc mãi ước vọng của mẹ, cái ước
vọng lớn nhất, cái ước vọng cuối cùng là được trở về quê cũ, thăm
mộ ông ngoại, bà ngoại, thăm bờ ao cạnh
nhà, thăm con đường làng Mông Phụ...
Mùa xuân năm 1991, thay mẹ con đã tìm về
được ngôi làng của mẹ. Nhưng đâu còn gì nữa, con chẳng tìm ra ngôi nhà
của ông ngoại. Hỏi thăm về
nhà họ Đỗ, chỉ có vài người
còn nhớ mang máng thế
thôi. Nhà cửa san sát,
con chẳng thấy bờ ao, cũng
chẳng thấy bóng tre. Hơn ba phần
tư thế kỷ đã chia cách cái
quãng đời con gái của mẹ...
Con
đã muốn gói một nắm
đất của làng Mông Phụ
đem về Nam đắp lên mộ mẹ, nhưng mộ mẹ cũng đâu còn. BắcViệt nghĩa trang gần Tân Sơn
Nhất lúc ấy đã biến thành một đám ruộng khoai.
Thôi mẹ ạ, mẹ hãy quên đi,
tất cả những gì trên thế gian này đều
phù du cả. Mẹ hãy nhắm
mắt gạt bỏ tất cả mà chỉ
nên giữ những gì còn sót lại
trong đáy tim của
mẹ. Những gì còn sót
lại đó, con tin rằng lúc nào cũng thầm
kín, vẹn toàn và trường
tồn mãi mãi.
Cái mảnh không gian làng
quê mà mẹ
đã dùng tình thương để phác họa trong tâm hồn con vẫn còn nguyên
vẹn, vẫn có ánh nắng
hồng, có vũng ao sen,
có hội trăng rằm và vẫn thấp
thoáng bóng dáng ông bà
ngoại. Con xin được mang cái mảnh tình thương đó, cái mảnh
không gian nguyên vẹn đó mà mẹ
hằng ấp ủ
để dâng lại mẹ, để đắp cho mẹ trong
giấc ngủ ngàn thu :
Rọc rách
không gian từng miếng nhỏ,
Xếp vào từng mảnh túi hành trang.
Lớp lớp không gian ngày
xưa đó,
Gói vào nén chặt nỗi niềm thương.
Cắt đứt thời gian từng đoạn ngắn,
Buộc túi hành trang
đeo lên vai.
Hun
hút ngàn thu đâu
cách mãi?
Thời gian đâu dễ
vướng chân ai.
Đường về quá khứ lần
bước nhẹ,
Tìm về với mẹ chuỗi ngày thơ.
Chọn mảnh không gian làng
quê mẹ,
Trải ra phủi sạch
lớp bụi mờ.
Cả mảnh không gian ửng
nắng hồng,
Có hàng tre rủ, vũng ao sen,
Có ông bà ngoại thương con gái,
Rời bỏ làng quê đi lấy chồng.
Chẳng một lần về, xa từ đấy,
Mẹ xa bà ngoại xa ông ngoại,
Xa cả bờ ao, xa luống khoai,
Tiếc cả hội làng vui biết mấy...
Nhắc mãi mẹ thương hoài quê cũ,
Cố gói về đây bên cạnh mẹ,
Chút mảnh không gian làng Mông Phụ,
Đắp lên mình mẹ giấc ngàn thu.
Một vùng hoang vu và sỏi đá,
miền nam Yemen,
10.10.92