Bích Hoàn

Đã từ lâu, hình ảnh nếp chùa làng đơn sơ, cổ kính in sâu trong tâm thức mỗi người dân đất Việt. Ở nhiều làng quê, chùa và đình thường đặt cạnh nhau, là nơi tiến hành các nghi thức cúng lễ Phật giáo và tín ngưỡng dân gian, là nơi tổ chức một số hoạt động chung của nhân dân trong làng. Trải qua mấy trăm năm, sự xuất hiện của nhà văn hóa, trụ sở dân phòng, trường học… đã tạo nên nhiều thay đổi, việc làng chủ yếu diễn ra ở các công trình công cộng mới. Chùa làng bây giờ chỉ còn là nơi thờ tự và tính chất giản dị, trang nghiêm cũng đang dần dần mai một theo thời gian.

ảnh chỉ có tính chất minh họa

Đầu tiên phải nói đến là thái độ ứng xử của người trông giữ chùa đối với người đi lễ Phật. Chùa làng, ngoài sư trụ trì là người giữ vai trò chính yếu, còn có những người già trong làng ra giúp việc quét tước, lau dọn, nấu cơm. Cách đối xử của họ trong một số trường hợp có sự phân biệt, thiếu công bằng thấy rõ. Khách đi ôtô, xe máy đắt tiền đến chùa thì được tiếp đón niềm nở, ngược lại, người đi bộ, đi xe đạp hay xe máy hạng thường có lúc còn bị đuổi với lý do “hôm nay chùa không tiếp khách”. Chuyện cấm quay phim, chụp ảnh trong khuôn viên chùa xảy ra ở nhiều nơi, mặc dù không hề có một bảng quy định nào cho biết điều đó. Thậm chí ở vài nơi, chỉ cần giơ máy ảnh lên chụp liền có người nhà chùa ra giật lấy, kèm theo những lời lẽ thiếu văn hóa không thích hợp cho không gian chốn Thiền môn. Trên những trang web, diễn đàn Phật giáo, ý kiến phản ánh việc đến chùa này thấy người nhà chùa tỏ ra thờ ơ, lạnh nhạt, đến chùa kia chứng kiến cảnh quát tháo, mắng chửi nhau xuất hiện nhiều, cho thấy hiện tượng này thật sự khá phổ biến.

           Xa hoa, tốn kém trong việc trùng tu, bảo tồn cơ sở thờ tự Phật giáo ở làng quê cũng là một vấn đề đang được dư luận hiện nay quan tâm. Chùa xây nhiều năm, tường bao, mái ngói đã xuống cấp cần phải được sửa chữa là điều bình thường. Nhưng để cạnh tranh với chùa khác, làng khác, phải vận động quyên góp một số tiền lớn rồi mang ra tu sửa, đúc tượng, xây chùa có lẽ chưa thật sự cần thiết, khi mà trên khắp đất nước, vẫn còn những người nghèo vất vả quanh năm chưa đủ ăn, ở đâu đó người khuyết tật, trẻ em mồ côi đang cần được cưu mang, giúp đỡ.

           Nền nếp sinh hoạt của tu sĩ và Phật tử thường xuyên qua lại chùa làng cũng rất nên lưu ý. Để Phật giáo phát triển và thích ứng được với chuyển biến của xã hội, ngày hôm nay người trụ trì chùa làng không nhất thiết là những vị sư tuổi đạo, tuổi đời đều đã cao mà có cả các tu sĩ trẻ tuổi. Về kiến thức Phật học họ có thể am hiểu thông tuệ, nhưng để quản lý một ngôi chùa, còn cần phải dựa vào tín đồ, người dân địa phương. Sự chênh lệch về tuổi tác, kinh nghiệm cũng như việc nhà sư là người làng khác đến làng này nhận chùa nhiều khi xảy ra xung đột, mâu thuẫn. Giải quyết tình hình này thường xảy đến hai trường hợp: vị sư không thể ở lại chùa làng buộc phải dời đi; vị sư ở lại nhưng quyền điều hành ngôi chùa trên thực tế nằm trong tay một nhóm người cao tuổi trong làng. Để rồi từ đó, nhóm người này vì lợi ích cá nhân đã thực hiện nhiều việc làm không đúng đắn như tổ chức hoạt động cầu cúng mê tín dị đoan, xâm lấn tranh giành đất đai, chia phần số tiền trong hòm công đức v.v…

Sự tồn tại của chùa làng có ý nghĩa rất lớn đối với Phật giáo trong việc duy trì ảnh hưởng của mình trên đất nước ta, là cơ sở để đạo Phật đi vào lòng người với những triết lý về giải thoát, giúp con người thanh lọc thân tâm, điều chỉnh hành vi đạo đức để sống hòa nhập với cộng đồng. Gìn giữ và bảo tồn ngôi chùa làng không phải chỉ dừng lại ở những hoạt động trùng tu, tôn tạo mà còn nằm trong các hành vi ứng xử, sao cho phù hợp với truyền thống văn hóa cao đẹp của người Việt Nam.