Ngô Minh Thuyên
Đã từ lâu, những ngôi chùa ở Huế đã trở thành địa chỉ hành hương
thu hút
không chỉ tăng ni, phật tử, mà còn rất nhiều du khách.
Vùng đất Thuận Hóa (Thừa Thiên - Huế)
từ lâu được coi là trung tâm Phật giáo của xứ Đàng Trong, với mật độ chùa chiền,
niệm phật đường, am tự lớn nhất cả nước.
Hiện ở Huế có hơn 300 ngôi chùa và
niệm phật đường lớn nhỏ, trong đó có những ngôi Tổ đình, cổ tự nổi tiếng từ hàng
trăm năm như Chùa Thiên Mụ, Từ Đàm, Báo Quốc, Từ Hiếu, Quốc Ân,Trúc Lâm, Thiền
Tôn, Trà Am, Vạn Phước…
Sự phát triển của Phật giáo cũng như
hệ thống chùa chiền ở vùng đất Thuận Hóa gắn liền với lịch sử phát triển kinh
thành Phú Xuân - Huế, kể từ khi vùng đất này trở thành Thủ Phủ của xứ Đàng trong
dưới thời các Chúa Nguyễn (1558 - 1788), rồi trở thành kinh đô nhà Tây Sơn (1788
- 1801) và nhà Nguyễn (1802 -1945).
Mỗi ngôi chùa ở Huế không chỉ là một
công trình kiến trúc độc đáo hòa quyện giữa con người với cảnh quan thiên nhiên,
mà còn là một địa chỉ lịch sử, văn hóa, tâm linh đặc sắc. Nhiều ngôi chùa đã trở thành biểu tượng đặc trưng trong đời
sống văn hóa tâm linh Huế.
Chùa Thiên Mụ - ngôi chùa được coi là
cổ nhất ở Huế, gắn liền với huyền thoại chọn đất đóng đô của Chúa Tiên Nguyễn
Hoàng. Khi vào trấn thủ xứ Thuận - Quảng, Nguyễn Hoàng đã đích thân đi xem xét
địa thế ở đây nhằm chuẩn bị cho mưu đồ mở mang cơ nghiệp, xây dựng giang sơn cho
dòng họ Nguyễn sau này.
Trong một lần đi dọc sông Hương ngược
lên đầu nguồn, ông bắt gặp một ngọn đồi nhỏ nhô lên bên dòng nước trong xanh uốn
khúc, thế đất như hình một con rồng đang quay đầu nhìn lại. Người dân địa phương cho biết, đây là đồi Hà Khê, đêm đêm
thường có một bà lão mặc áo đỏ, quần lục xuất hiện trên đồi, nói với mọi người:
"Rồi đây sẽ có một vị chân chúa đến lập chùa để tụ linh khí, làm bền long mạch,
cho nước Nam hùng mạnh".
Năm 1601, chúa Nguyễn Hoàng cho xây
dựng chùa trên đồi, ngoảnh mặt ra sông Hương đặt tên là Chùa Thiên Mụ. Trải qua
hàng trăm năm tồn tại, mở rộng và phát triển từ thời các chúa Nguyễn đến vua
Nguyễn, Chùa Thiên Mụ được vua Thiệu Trị xếp vào
“Thần kinh nhị thập cảnh”(20 cảnh đẹp của đất thần kinh) và ngày nay vẫn là biểu
tượng tâm linh của người dân Cố đô.
Chùa Từ Đàm - được xây dựng năm 1690,
đời chúa Nguyễn Phúc Thái, với tên gọi ban đầu là Ân Tôn, đến năm 1841 được vua
Thiệu Trị đổi tên thành chùa Từ Đàm. Chùa trở thành trung tâm
phật học lớn của cả nước, hàng trăm Niệm Phật đường và các khuôn hội thành lập
sau này đều lấy bài trí cấu trúc và cách thờ tự của chùa Từ Đàm làm khuôn mẫu.
Chùa Từ Đàm cũng là nơi diễn ra đại
hội thành lập Tổng Hội Phật Giáo Việt Nam và ký tên gia nhập Hội Phật giáo thế
giới năm 1951. Trở thành niềm tự hào của Phật giáo Huế qua ca từ trong bài
hát nổi tiếng "Từ Đàm quê hương tôi" của Nguyễn Thông: "Ôi!
anh linh bóng chùa Từ Đàm, nơi Bắc Nam nối nguồn Đạo Vàng…”.
Chùa Từ Đàm cũng là trung tâm của các
hoạt động đấu tranh của Giáo Hội Phật Giáo chống các chế độ độc tài tại miền Nam
vào những năm 60 thế kỷ XX, để lại dấu ấn lớn trong công cuộc đấu tranh giải
phóng Miền Nam.
Chùa Báo Quốc – được xây dựng từ thế
kỷ XVII thời chúa Nguyễn Phúc Khoát được trùng tu phát triển rực rỡ dưới thời
các vua Nguyễn, là trung tâm đào tạo tăng tài cho phật giáo Đàng Trong. Nơi đầu
tiên thành lập Trường sơ đẳng Phật học(1935) và Trường
cao đẳng Phật học(1940) của cả nước. Chùa trở thành một trung
tâm đào tạo Tăng Ni lớn của phật giáo cả nước từ đó cho đến ngày nay.
Chùa Từ Hiếu - hay còn gọi là chùa
Thái giám được xây dựng vào năm 1843, gắn với câu chuyện cảm động về tình mẫu tử
của Thiền su Nhất Định người sáng lập chùa để phụng dưỡng mẹ già. Chuyện đến tai
Tự Đức, cảm phục trước tấm lòng hiếu thảo của sư Nhất Định nên đặt tên là
Từ Hiếu Tự. Năm 1848, chùa được các vị quan lại trong cung triều Nguyễn nhất là
các vị thái giám cúng đóng góp trùng tu tôn tạo qui mô hơn để lo việc thờ tự sau
này. Chùa được coi là nghĩa trang thái giám có một không hai ở Huế hiện nay…
Có thể nói, hệ thống chùa Huế là một
không gian tâm linh, không gian văn hóa đặc sắc có một không hai ở nước ta. Khác với
hệ thống di tích Huế như
cung điện, lăng tẩm nhà Nguyễn, in dấu một thời vàng son của quá khứ.
Chùa Huế là một thực thể sống động và
phát triển, chứa đựng những dòng chảy văn hóa đặc sắc nối quá khứ với hiện tại,
nối con người với văn hóa tâm linh... Đến với chùa Huế, du khách không chỉ được
vãn cảnh vườn thiền, thưởng thức ẩm thực chay Huế…mà còn được đắm mình trong
dòng lịch sử, văn hóa phật giáo đặc trưng của vùng đất Phú Xuân - Huế.
Chùa Huế nơi thờ tự linh thiêng luôn
rộng mở đối với mọi người, thế nhưng chỉ dừng lại ở việc du lịch thưởng ngoạn
cảnh quan, kiến trúc theo kiểu “ăn sẵn” như lâu nay vẫn
làm thì quả thật lãng phí vô cùng. Bởi ẩn chứa đằng sau mái ngói thâm u, tường rêu cổ kính của những
ngôi chùa ấy là cả một kho tàng văn hóa, lịch sử, tôn giáo đặc sắc của đất và
người xứ Huế.
Hệ thống chùa ở Huế là nguồn tài
nguyên du lịch đặc sắc mà lâu nay chưa được quan tâm đầu tư khai thác đúng mức.
Chính vì thế, Huế có lẽ là địa phương đầu tiên trong cả nước
đã có hẳn một cuộc Hội thảo chuyên đề “Di sản văn hóa Phật giáo và vấn đề phát
triển du lịch ở Huế”.
Tại đây, các nhà nghiên cứu văn hóa,
quản lý du lịch đã “cân, đo, đong, đếm” trên rất nhiều khía cạnh với mục đích
trả lời câu hỏi: liệu văn hóa Phật giáo xứ Huế có thể biến thành một tài nguyên
du lịch đầy hấp dẫn trong thời đại ngày nay hay không?
Rất nhiều ý tưởng được đưa ra như tổ
chức tour “Lễ nhạc Phật giáo Huế” nhằm giới thiệu cho du khách lễ nghi nhà Phật
nhằm trải nghiệm với những giá trị nghệ thuật của nhạc lễ, lễ hội chùa Huế. Phát
triển tuor “Du lịch thiện nguyện”, tour “Tham quan hoạt động thủ công các ni
viện” để tận “mục sở thị” tài năng các ni giới chế biến ẩm thực chay. Hay tổ
chức Festivan du lịch tâm linh, Festival văn hóa Phật giáo Huế…
Từ nhiều năm nay, hệ thống chùa Huế
đã trở thành điểm đến tham quan thưởng ngoạn, nghiên cứu hấp dẫn của đông đảo du
khách trong và ngoài nước. Là địa chỉ hành hương, thiện nguyện
của đông đảo tăng ny phật tử trong cả nước.
Vấn đề là các cấp ngành chức năng phối hợp với nhà chùa như thế nào trên lĩnh
vực du lịch? Để chùa Huế vẫn giữ được sự linh thiêng
nơi thờ tự, đồng thời là địa chỉ du lịch độc đáo hấp dẫn đối với du khách.
Làm tốt sự phối họp này, chùa Huế và
văn hóa Phật giáo Huế sẽ có cơ hội phát huy hết những giá trị độc đáo của mình
trên lĩnh vực du lịch, sớm trở thành một thương hiệu văn hóa tâm linh đặc sắc
của Huế và cả nước./.
N.M.T
Theo VOV