Hoàng Công Danh

Ngày trước, người ta hay bảo rộn như cái chợ. Và mọi thứ ví von đều lấy từ cái chợ ấy, đứa nào lắm mồm bị gọi là con mẹ hàng cá, đon đả xởi lởi thì bị ví như bà thím bán rau. Ngày nay, hình như chợ đã chuyển đến các… công sở. Nhưng “chợ” này giống kiểu chợ đêm, không ồn ào náo nhiệt như chợ thường, âm thầm thôi, ba bốn người một chọ. Nước sẵn đấy, uống đi mà nói! Nước chè mới pha dành để tiếp khách hoặc tiếp dân, nhưng khách khứa và dân chúng thi thoảng mới có một người, thành ra nước ta tự pha rồi ta tự uống để ta tự nói và ta tự sướng.

     Cậu nào mới chân ướt chân ráo vào cơ quan thì lát sau đã có người đến xoa đầu, bảo cậu học gì mà về đây? Dạ, trường này lớp này nơi này năm này. Ừ, thế tốt rồi, con tôi cũng tuổi với cậu đấy, nó học nước này nói ngoại ngữ này giờ làm chỗ này lương thế này này. Là bắt đầu khoe. Khiến cho cái cậu chân ướt chân ráo mất đi ngay niềm kiêu hãnh ngày đầu nhiệm sở, tự thấy mình kém cỏi. Ông kia thấy cậu này im, chăm chú lắng nghe, tưởng nó đang khâm phục cha con mình, lại khoe tiếp thêm vài đứa con nữa cho nó phục sát đất luôn. Vậy là sự khoe của mình tự dưng làm nhục người khác.

     Nơi công sở, ai cũng tỏ ra bộ mặt quan chức, nghiêm nghị. Tay lúc nào cũng vân vê tờ báo hoặc vài tờ công văn. Rằng ta đây bận lắm nhé, việc ngập đầu nhé, dân có muốn ý kiến ý cò gì thì cũng thưa thưa thôi nhé! Thế là anh cán bộ càng rỗi rãi. Chà, không có việc gì làm cũng buồn. Buồn thì đi buôn… dưa lê. Cầm nguyên tờ báo ấy, vo lại thành cái ống, gõ gõ vào bàn tay kia, rồi tìm một phòng nào có người để tán hươu tán vượn.

     Đây rồi, phòng này có thằng hút thuốc, thể nào mình vào nó chả mời một điếu. Miếng trầu là đầu câu chuyện, không có trầu thì thuốc lá cũng tốt chán. Y chang, cậu trong phòng kia cũng còn trẻ, theo phép lịch sự rút bao thuốc ngựa ra nói mời chú hút với cháu một điếu cho vui. Ừ, thằng này xem ra biết điều, thay vì cảm ơn, chú xin tặng cho mày một vài bài học. Này thì làm ở đây cố phấn đấu kiếm cái ghế cháu ạ, êm cái đít đã mới chắc cái bụng. Đảng cho ta cơm ăn áo mặc. Câu này hay lắm nhé. Mày cứ hiểu cái nghĩa giản đơn nhất thôi, đừng có bày ba trò triết học triết hiếc ra suy diễn chi cho cực. Nghe chưa con.

     Hôm sau bắt quen bén mùi. Tớ lại vào để thằng cu cán bộ trẻ mời thuốc. Nhưng anh cán bộ trẻ đã “một ngày làm quan cũng mở mang ra”, không mời thuốc nữa. À, không mời thì tớ xin. Người ta xin tớ việc này việc nọ to tát lắm tớ còn cho, bây giờ tớ xin mày điếu thuốc không lẽ mày keo? Tất nhiên là anh cu cán bộ trẻ lại phải chìa ra bao thuốc. Ngày thứ ba lại vào xin thuốc. Anh quan trẻ rút ngay bao Chợ Lớn rồi bảo, ở chỗ mình dùng Chợ hợp hơn chú ạ!

     Chợ thì chợ, tớ vẫn dùng tất, có còn hơn không, của cho mà. Cho tớ mượn cái lửa. Anh vừa cho thuốc rút cái bật lửa đưa rồi cặm cụi vào mớ văn bản trước mặt. Đuổi khéo! Ông kia vừa nhấp thuốc vừa nhả khói vừa nói. Chuyện gì chẳng ra chuyện gì nhưng cứ tuôn cái đã. Anh chàng đang ngồi làm việc không thể tập trung, vẫn cứ cặm cụi giả vờ đang say sưa. Thì ông cũng nói say sưa. Lát sau đã có thêm vài ông tương tự vào góp chuyện. Anh có chuyện nhà, tôi có chuyện xóm, anh có chuyện con, tôi có chuyện vợ, anh có chuyện xe hơi, tôi có chuyện nhà lầu… tất tần tật đem vào góp để thành cái chợ.

     Anh cán bộ trẻ không thể đuổi những người kia được, toàn bậc cha chú cả, và cũng không thể bỏ phòng mình được. Thôi thì ngồi yên đấy, cố gắng đừng góp thêm chuyện, và cũng đừng để lọt tai chữ nào cả. Nhưng xem ra khó mà tách mình ra khỏi cái chợ chuyện ấy. Vì thể nào người ta cũng lôi anh vào một câu chuyện nào đó. Chẳng hạn mách nước cho anh đi chỗ này chỗ kia làm. Đi đi, tớ không phải đuổi cậu đâu, tớ muốn tốt cho cậu thôi. Bằng cấp như cậu về ngồi đây nó phí lắm! Thì cứ nói thế, mất gì đâu, cũng tỏ ra quan tâm. Cậu trẻ ngồi yên, nãy giờ đã nhịn không nói thì cứ im luôn, mặc người ta nói gì cũng gật đầu cho xong. Im lặng cũng là một cách trả thù – cậu nghĩ. Nhưng cái ông cán bộ thâm niên nghĩ khác, nó im lặng có nghĩa là nó đồng ý. Vậy thì nói tiếp, tớ chỉ cho đường này đường nọ mà chạy. Dạy đời không tốn một đồng xu, cố mà nghe đi con. Những người già tự cho mình cái quyền trịch thượng, đó là luôn đúng. Lớp trẻ không cần dạy khôn kiểu ấy, họ cần được dạy về những chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp chứ không phải thứ mánh khóe vặt vãnh.

     Mỗi ngày đến cơ quan nhà nước không phải để nghe, người ta cần được làm việc, cần được phục vụ nhân dân để thấy xứng đáng với đồng lương của mình. Nhưng có một bộ phận nghiễm nhiên tự cho mình cái quyền được nói, đúng ra là sèm nói, và xem đó là việc ăn lương. Chỉ khổ cho mấy cái anh tre trẻ thèm khát làm việc, họ đâu có ngờ một nửa thời gian phải dành để lắng nghe, họp hành và họp chợ. Vẫn phải thế thôi. Chạy đâu cho thoát!