L.T.S.: Bài tùy bút này được nhà văn
Võ Hồng viết đã từ lâu, chúng tôi trích lại từ trang nhà vohong.de (nay không
còn hoạt động). Bài đã cũ, nhưng mỗi lần đọc lại là mỗi lần
người đọc rơi lệ. Thương ông, thương những đứa con mồ côi mẹ; quý ông,
quý văn tài và đức hạnh của ông. Đọc lại truyện này không phải chỉ trong mùa Vu Lan, mà có thể là mỗi tuần, hay mỗi tháng; đọc để nhớ, để
thương cha của mình, đọc để nhắc mình làm người cha thật xứng đáng cho những đứa
con thơ dại.
Ðã đến
lúc cha viết những lời sám hối chân thành gởi con. Chắc con rất ngạc nhiên. Con đang xót xa
vì thương cha cô đơn, ân hận vì không được ở gần cha để săn sóc tuổi già, cũng có
thể tưởng tượng cha đang nhẹ nhàng trách con... Vậy mà làm sao có sự ngược đời.
Con hãy bình tĩnh nghe cha nói.
Là con gái lớn cuả một gia đình mất mẹ, con đã chịu bao nỗi thiệt
thòi. Mẹ chết khi con mới lên chín và gia đình chỉ gồm một người cha và ba đứa
con dại. Ðâu có còn ai để trông cậy nhờ vả?
Thường thì một người nghèo khó nhất cũng có ông hay bà, chú
bác hay cô dì cậu mợ, không họ gần thì họ xa, ở kề cận láng giềng. Ðằng
này gia đình ta vừa định cư ở thành phố mới được một năm, chỗ láng giềng qua lại
không hơn hai hay ba nhà lân cận.
Cha đi dạy học ở trường tư, lương tính trả theo
giờ, nghỉ dạy giờ nào miễn trả giờ ấy. Ðã vậy mà chỗ dạy đâu có gì bảo đảm. Ai
cũng có thể thay thế cha được bất cứ lúc nào. Nhà trường là một cơ sở của
Hội Phật Giáo mà má con và phía ngoại con lại là người Thiên Chúa Giáo. Rồi
thằng em của con, mãi lên tám mới được chính thức đi học và phải cho học ở một
trường tư thục gần nhà.
Lại nhằm một trường của Thiên Chuá Giáo.
Cha biết có bao nhiêu khó khăn rối rắm cứ tuần tự dệt thành tấm lưới bủa vây
cha. Cứ mỗi cuối năm học là chuẩn bị nhận một bức thư
"cám ơn" của Ban quản trị nhà trường. Cứ đầu năm học là hồi
hộp chờ đợi coi niên khóa này mình được phân phối cho dạy bao nhiêu giờ một tuần.
Có những lần phiền muộn, cha lặng lẽ ra ngồi ở cuối sân, lần nhổ những bụi cỏ
dại, cho quên đi, cho lắng xuống, cho tan loãng... Cha tránh không dám gặp các
con ngay lúc đó, sợ đang cơn bực bội phiền muộn, nếu lỡ gặp điều trái ý mà không
giữ được bình tĩnh.
Vậy mà cái "lỡ" đã xảy ra. Hôm đó cha vừa về, vừa bỏ mũ, vừa tháo nịt thì
con chạy lên mét cha nghe cái gì đó. Ðang uất ức vì việc ở trường, con lại gây
thêm điều rắc rối nên sẵn cái nịt trên tay cha vụt con
một cái. Cha vội vàng dừng lại, nhìn con mở to mắt, mặt nhăn đau đớn... Con ơi,
hình ảnh đó cứ theo mãi cha, ám ảnh cha suốt hơn ba
mươi năm nay.
Có thể là con đã quên, chắc chắn là con không giận, nhưng mà cha
thì cha cứ nhớ. Con có lỗi, bắt nằm xuống đánh năm roi ba roi, cách phạt đó ngó
vậy mà vẫn thanh nhã. Vì đánh có kèm lời dạy, có nảy sinh lời
hứa. Cái roi bẻ từ một cành cây còn dính đôi lá xanh non vẫn được nhìn
như một người bạn chơi của đứa nhỏ phạm lỗi. Chớ cái nịt!
nó
được chế tạo ra hàng loạt để cột, để siết để bó... nó lạnh lùng, nó vô tri, nó
mang dáng vẻ một dụng cụ giảo hình.
Sao cha nỡ có hành động tàn bạo như vậy với
con?
Mới lên chín, con đã nhận trách nhiệm lo lắng cho gia đình. Con tính tiền chợ,
con trả tiền điện, con đưa tiền rác, con ngó chừng em, nhắc chị Hai tắm em, tự
tay
bôi thuốc vào mụn lở cho em. Rồi cái nhìn đi xa hơn một chút: dọn dẹp cái này
cho gọn gàng, xếp đặt cái kia cho tươm tất.
Con đâu có hưởng nhiều êm đềm tuổi thơ với cha? Lúc nhỏ thì con lúc
thúc bên gối ông bà. Có lẽ đó là những ngày ngọt ngào nhất của con bởi ông bà
thương vồ vập, đòi cái gì cũng có, muốn cái gì cũng cho. Sáu tuổi theo cha mẹ về Ðà Lạt con phải một mình coi chừng em giúp mẹ.
Rồi mẹ con bệnh, gia đình bị xé nát, con lại theo
ông bà về quê, cha đưa mẹ xuống Sài Gòn chữa bệnh. Ba năm sau mẹ con mất, con
biến thành người quản lý của một gia đình.
Chín, mười tuổi là cái tuổi nhớ trước quên sau, cái tuổi miệng hay
ăn
vặt và hát nghêu ngao, là dàn bày đồ chơi ra rồi bỏ vãi đó không dẹp, là tuổi đi
chơi phố có mẹ cầm tay. Con thì không, con phải đứng vững như một thân cây che
hai cây nhỏ đứng kề. Không có mẹ nhẹ nhàng vuốt ve và nói lời dịu ngọt, không có
kinh nghiệm về cái không khí yêu thương, con phải tự tìm lấy. Ði chợ qua hàng
trứng vịt lộn, thấy có cái trứng quá già bị nứt phát ra tiếng kêu chíp chíp từ
bên trong, con nài nỉ mua về gỡ con vịt bé xíu ra nuôi. Ngày hè năm đó cha có
việc phải đi Quảng Ngãi nửa tháng, nhà vắng cha, con ghé chợ mua về một con heo
để nuôi cho vui nhà, săn sóc chơi đùa với heo để quên niềm cô quạnh.
Sao nỡ giận con, trách con mà tàn bạo với con?
Ðâu có dễ để xử sự minh bạch, giải quyết rạch ròi ở đời?
Thì ngay chính cha: chị Hai cầm cũng số tiền đó đi chợ mà có bữa cho
ăn
được, có bữa chẳng ra chi, nhưng cha biết nói sao? Con thúc cha nói nhưng cha cứ
ngại ngùng, sợ lỡ chị giận, chị bỏ đi nơi khác. Từ khi mẹ con
mất, cha thêm rụt rè cam phận, đã có quá nhiều âu lo và bổn phận dành cho cha
rồi mà. Thằng em của con mới vừa bị sốt, cha vẫn phải đi dạy cho hết buổi
rồi đạp xe
hấp tấp về nhà, kêu xích lô chở nó đi bác sĩ. Ðầu năm, con út bị chó nhà bạn cắn
nơi đùi, vậy là cha suốt đêm nằm lo lắng, mãi đến khi trở mình mới hay nước mắt
đã chảy đầm đìa.
Cha có cảm tưởng là chưa bao giờ con nhận một sự dịu dàng nào từ
cha. Một người đàn ông nghiêm trang thật khó biết nên dịu dàng như thế
nào. Không thể pha chế giọng nói, "biên tập" câu nói, hoa hòe điều nói.
Cha chân tình thường chỉ lo nghĩ đến bổn phận nên nhiều khi quên mất sự dịu
dàng.
Thương yêu tha thiết trong lòng nhưng khó tìm cách để biểu hiện cho tinh tế,
tránh xa công thức, thành ra cha con ta sống âm thầm, cha gắng lo sao cho các
con không thiếu thốn về vật chất, được đầy đủ về học vấn.
Nhưng còn về tình cảm thì, mất đi một người mẹ là tối sầm hết một nửa bầu trời.
Cha cố gắng giữ cho nửa còn lại được sáng bằng cách ở vậy nuôi con. Nếu tục
huyền, sợ chỉ còn một phần tư còn sáng. Nhưng giữ cho được một nửa cũng không
dễ, bởi bao nhiêu thiếu sót, bao nhiêu khuyết điểm phần cha!
Chỉ cần một nét mặt trầm ngâm, một cái nhíu mày u uất là đủ làm tắt đi nụ cười
nơi mắt các con. Chỉ lỡ dùng một tiếng la rầy hơi nặng
là tiếng đó cứ đè nặng dài ngày trên tâm hồn các con.
Bức thư ân hận của nhà văn Livingstone
Larnod đã làm xúc động những người cha. Người cha trong truyện đã rầy con vì
cách con lau mặt, mắng con vì giầy không đánh bóng, la con vì trong bữa ăn sáng
đã bị đổ sữa, ngồi tì tay lên bàn, nhai không kĩ càng.
Khi con chào đi học, cha lại rầy "đi thẳng lưng". Trên đường ở trường về con lại
bị rầy vì chơi bi dọc đường để làm rách bí tất. Buổi tối con bước vào phòng,
giọng cha còn bất bình hỏi "Cái gì?", và bất ngờ con
chạy lại ôm chặt cổ cha, đầy tình thương yêu rồi bỏ chạy lên gác. Người cha bất
giác thấy cái tâm hồn đại lượng của con, thấy cái hẹp hòi của mình, con
còn con nít mà cha bắt làm người lớn, cha ngồi bên giường nhìn con ngủ mà lòng
đầy ân hận.
Con ơi, những cái lỗi dồn dập trong một ngày
của người cha Larnod vẫn quá nhẹ so với chỉ một cái vụt dây nịt của cha. Và nhã nhặn quá, đẹp
quá, cái hôn của đứa nhỏ so với cái nhăn mặt đau đớn của con. Cuộc sống
của họ sung túc nên dẫu khuyết điểm mà chúng vẫn thuộc loại sang. Chúng như được
son phấn điểm trang, như được bọc trong nhung lụa: giày đánh bóng, ngồi bàn
ăn làm đổ sữa, như nàng công chúa đầm đìa nước mắt khóc vì cành hoa héo.
Phần cha con ta thì niềm đau lớn hơn, bởi cuộc sống thường ngày của một đứa nhỏ
chín tuổi mồ côi mẹ đã phải mang chằng chịt những vết roi vô hình.
Mẹ con chết, cha ở vậy nuôi con, người ta khen cha và mừng cho các
con. Thì cũng có đúng, nhưng mấy ai tìm hiểu sâu để thấy cho
bao nhiêu cái khó khăn. Dẫu không làm ra đồng tiền đi nữa, không đẹp như
á hậu, không giỏi như bà Curie, dẫu ốm đau không giúp ích được gì cho chồng cho
con, nhưng sự có mặt của mẹ tựa viên đường làm cho chén nước mắm thêm ngon, như
ngọn gió làm cho căn phòng thêm mát. Những đêm mưa sụt sùi, những đêm gió ào ào,
mưa từng trận vã rào rào trên lá cây ngoài hiên, tiếng gió rít qua khe cửa, ba
đứa con chắc thèm mong có được mẹ ngồi giữa, ba đứa bu quanh, hơi ấm từ mẹ tỏa
ra, bàn tay mẹ vuốt ve, tiếng nói mẹ êm nhẹ... Tất cả những cảnh đó, mỗi đứa con có thể đang nằm trong chăn mà
tưởng tượng, hai đứa lớn dễ tưởng tượng hơn vì có thời gian sống cạnh mẹ, tội
cho con út, chỉ biết mặt mẹ qua tấm hình. Thiếu thốn
nhiều lắm.
Mùa hè ngọt ngào với đủ thứ trái cây chín bày đầy chợ: xoài,
thơm, cam, mít, vú sữa... nhưng ai nhớ cho, ai lưu ý mua giùm cho các con
ăn? Cha thì chỉ lo được cái bao quát, làm được cái đại khái. Ðặt vào thực tế, nhiều khi thiệt thà lúng túng như con rùa bị lật
ngửa. Ai lại đi tin lời bà bán hàng, mua pyjama con trai đem về cho con
gái bận. Hoặc vô tâm tới mức đi chợ Tết, cứ tuột quần thằng con lên bảy,
mặc thử cái quần mới để trả mua.
Nhưng rồi năm tháng lặng lẽ trôi, các con lớn
lên và cha già đi.
Kỷ niệm gần nhất là kỳ cha bị bệnh, con chạy lo hết mọi mặt để đưa cha vào bệnh
viện. Cha được thong thả không ngờ, chỉ cần làm theo
lời con, đưa tay lên, hả miệng ra, co chân lại, đứng thẳng dậy, bước chầm chậm.
Khỏi lo khỏi nghĩ, khỏi cân nhắc tính toán, khỏi trù liệu trước sau. Trời ơi sao
mà dễ chịu vậy! Khỏi phải tìm đến Niết Bàn, Thiên Ðường, cứ
được thế này đã là hạnh phúc quá rồi. Con đang đóng vai người Mẹ và cha
trở thành đứa nhỏ lên bốn lên năm.
Sau một tháng lành bệnh trở về, cha nhìn những
đứa nhỏ gặp trên đường với con mắt khác. Dẫu
nó ốm o ghẻ lở, mẹ nó vừa ẵm vừa phát vô đít, dẫu nó đi lững chững cha nó vừa
dắt vừa la, dẫu nó nằm ngo ngoe trong nôi vừa khóc ằng ặc... thì cha cũng cứ
tưởng tượng vài chục năm sau đứa nhỏ đó sẽ lớn sẽ khôn, sẽ dìu trở lại người cha
hôm nay, sẽ bế trở lại người mẹ hôm nay đi bệnh viện, lo lắng bữa cơm, chạy mua
hộp thuốc. Chắc không đứa con nào giận cái phát vào đít, cái trót ngang lưng.
Gần đây một cô hàng xóm tổ chức mừng sinh nhật,
bùi ngùi nhớ lại mới ngày nào. Cô nói: "Mới ngày nào... hồi em lên 12
tuổi... má em tắm cho em... Da em không được trắng, ‘Bả’ cứ tưởng còn đất, ‘Bả’
cứ kỳ hoài..." Mười hai tuổi mà còn được mẹ tắm? Lòng
cha xúc động cơ hồ nước mắt muốn rơi, vì cha nghĩ đến con, đến đứa nhỏ mới lên
chín đã phải quằn vai trách nhiệm, và đã nhận sự bất công tàn bạo của người cha,
dẫu chỉ một lần.
Này con, mỗi cơn mưa, nước cuốn đi chỉ bỏ sót lại một viên sỏi,
nhưng sau ba mươi năm đủ thành một đống sỏi lớn rồi.
Hãy thứ lỗi cho người cha cô đơn tự xét thấy mình đầy khuyết điểm.
Võ Hồng
Nguồn:
vinhhao.info