hình minh họa
Có lần tôi đọc được câu này của Saint
Benedict, thế kỷ thứ 6, ngài viết về quy luật cho các tu sĩ sống trong một tu
viện như thế nào, "Hãy ngồi trong phòng tu của mình như ngồi ở thiên đàng. Hãy buông bỏ hết
những gì đã thuộc về quá khứ. Hãy
theo dõi tư tưởng của mình như là một ngư ông đang theo
dõi những con cá." Những lời ấy đâu
khác gì với lời khuyên của một thiền sư bạn nhỉ? Tôi
biết ở Tây phương có những tu viện kín mở cửa cho tất cả những ai muốn về sống
tĩnh tâm. Họ không phân biệt tôn giáo và đường lối tu học của nhau, về
đây mỗi người đều có thể tự thực tập theo phương cách
riêng của mình. Có người thích đọc kinh, có người thích ngồi yên, có người thích
viết lách, có người chỉ muốn có thời gian để nhìn lại chính mình... Các tu viện
ấy không đòi hỏi ta phải theo một thời khoá nào, vì có lẽ họ biết rằng, khi ta sống
một mình trong tĩnh lặng, cuối cùng rồi ta cũng sẽ tiếp xúc được với điều mình
đang cần, và thấy được những gì là thật sự quan trọng trong cuộc sống.
Có những ngày tôi về Trung Tâm, sống
đơn giản giữa thiên nhiên. Mùa này nơi đây chỉ có gió và lá. Có những buổi sáng ngồi
trong nhà Chuyển Hóa, tôi mở hết cửa ra cho gió lùa vào căn phòng lớn. Ngồi nhìn
ra phía bên kia rừng, nghe tiếng gió reo trong lá. Không gian ở Trung Tâm
thật an tĩnh, chúng ta có thể ngồi thật yên và thật lâu mà không hay biết. Những
cơn gió lạnh lùa vào thật mát mang lại cho mình sự tỉnh táo. Thỉnh thoảng, có
tiếng xe ngoài xa vọng vào và chiếc phong linh khua
vang trong gió.
The Age of Missing Informations
Thời đại này, không biết chúng ta còn
có khả năng sống một mình nữa không bạn nhỉ? Phương tiện truyền thông có mặt khắp nơi, không biết chúng ta
vẫn còn có tự do và được thong dong như mình nghĩ? Nhiều năm
trước, có một nhà văn tên Bill McKibben viết một quyển sách với tựa đề là "The
Age of Missing Informations." Chúng ta thường gọi kỷ nguyên này là kỷ
nguyên của thông tin, the age of informations, nhưng đối với McKibben thì
ngược lại, ông cho rằng chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên của sự thiếu
hụt thông tin.
Vào thập niên 90, ông McKibben có làm
một thí nghiệm như sau. Ông nhờ những người quen thâu lại hết
tất cả những chương trình trên ti-vi trong vòng 24 tiếng đồng hồ, từ những đài
tin tức như CNN, nhạc MTV, phim bộ, chương trình quảng cáo thương mại, cho đến
các phóng sự tài liệu, giáo dục, nghiên cứu khoa học...
Trong thời gian đó, ở vùng ông ở có tất cả là 103 đài khác
nhau. Ông bỏ ra cả tháng trời để xem hết những chương
trình đã được thâu lại đó. Và rồi ông cũng đi vào núi
rừng sống một mình giữa thiên nhiên, trong 24 tiếng.
Ông ghi chép lại và viết thành một quyển sách để chia sẻ kinh nghiệm ấy.
Ông so sánh giữa 24 giờ xem 103 đài TV, và một ngày sống một mình giữa thiên
nhiên, cái nào mang lại cho chúng ta nhiều hiểu biết hơn, nhiều tin tức giá trị
hơn!
Theo nhận xét của ông thì những phương
tiện truyền thông ngày nay đã tách rời chúng ta ra khá xa với sự sống. Không còn cái đẹp, hạnh phúc nào là
tự nhiên nữa! Xã hội ngày nay nhồi vào chúng ta những khái niệm thế nào là hay,
là đẹp, là tiện nghi, là đầy đủ và hạnh phúc. Thay vì lắng nghe những tuệ giác
của thiên nhiên, tiếng nói từ những dòng sông rộng, những cánh đồng mênh mông
gió, các ngọn núi hùng vĩ... chúng ta chỉ biết tin và
dựa vào những kiến thức trên màn ảnh nhỏ của ti-vi. Mà xã hội ngày nay muốn
chúng ta tin rằng hễ càng nhiều thì càng tốt, và càng nhanh thì càng hiệu quả!
Chả trách gì mà ngày nay chúng ta bận rộn và có nhiều lo toan quá bạn nhỉ! Làm
sao mà chúng ta còn có thì giờ để ngồi nhìn một chiếc lá thu đổi màu, hay có
không gian để sống với một quyển sách vài trăm trang, thưởng thức một bài trường
ca, bên tách cà phê nóng, hoặc đi dạo với người thân...
Ông McKibben chia sẻ rằng, chúng ta có
thể học hỏi được rất nhiều từ những gì có mặt sẵn trong ta, cũng như từ thiên
nhiên và sự sống chung quanh mình. Chỉ cần mình biết
dừng lại một chút. Nhưng bạn cũng đừng hiểu nó có nghĩa là ta không làm
gì hết!
Ông muốn nói rằng, chúng ta có thể tiếp nhận những tuệ giác ấy
trực tiếp mà không cần qua một trung gian nào khác. Những tuệ giác ấy rất
đơn giản và trung thực. Chúng là tiếng nói rất khẽ của những cánh đồng xanh chạy
dài, của đại dương bao la xanh biếc, của bầu trời mênh mông, của chiếc lá rơi
thật nhẹ, của những hạt cát trong sa mạc nóng cháy... nếu chúng ta biết ngồi yên
lại để lắng nghe. Nằm trong chiếc lều nhỏ dưới cơn mưa lạnh, ông thấy chung quanh ta có những thực tại, sự sống khác, mà chúng ta
không hề để ý đến. Thiên nhiên có thể mang lại cho ta những tuệ giác rất sâu sắc, và có
công năng chuyển hóa rất lớn, nếu ta có khả năng ngồi yên đủ để lắng nghe, một
tiếng nói xa xưa của sự sống đã có mặt từ hằng trăm triệu năm về trước.
Ông kể lại cảm giác sống rất thật khi
bước xuống bơi trong dòng suối trong với làn nước mát lạnh trên da thịt, cảm
giác đất bùn xuyên qua giữa những ngón chân, những lúc đứng im nhìn một con chim
lớn bay giữa thinh không, hoặc quan sát những con côn trùng trong chiếc lều nhỏ.
Ông học được rất nhiều từ cái lạnh ướt át của một cơn mưa buổi sáng, cái nắng
nóng buổi trưa. Ông khám phá rằng sự hiểu biết không thể nào chuyển tải được qua
dây cáp ti-vi, mà phải bằng một kinh nghiệm trực tiếp với sự sống
chung quanh mình.
Chiếc lá chín cũng cần ngày tháng
Theo ông McKibben thì chúng ta đang
sống trong một kỷ nguyên của sự thiếu thốn tin học rất trầm trọng. Tâm thức cộng đồng
chung của xã hội ngày nay thúc đẩy chúng ta làm việc gì
cũng phải muốn có kết quả tức thì, nhất là trong giai đoạn toàn cầu hóa này, khi
vấn đề truyền thông nơi đâu cũng có. Và cũng vì quá nhanh chóng mà những tin tức không thể nói hết sự
thật được. Chúng ta nhìn và hiểu vấn đề rất nông cạn và hời hợt. Một
cuộc chiến tranh xảy ra cũng bắt nguồn từ mấy thập niên, có khi là do hằng thế
kỷ, một cuộc đổ vỡ cũng bắt đầu từ nhiều năm tháng, nhưng chúng ta chỉ biết qua
những mẩu tin cô đọng vài ba phút trên ti-vi. Tôi nghĩ, tuệ
giác không thể phát sinh từ sự nhanh chóng và vội vã, mà là nhờ chiều sâu của
thời gian và bằng sự tiếp xúc. Ta hãy ngồi lại cho yên, đôi khi thay vì
mở mắt ra tìm kiếm, ta nên nhắm mắt lại để có thể nhìn thấy sự vật rõ ràng hơn.
Bạn biết không, ông McKibben viết
quyển sách ấy cách đây cũng đã gần 20 năm! Vào lúc ấy
internet, website,
cell phone, iPod... vẫn chưa có, hoặc chưa được nhiều người biết
đến. Ngày nay trong chúng ta ai mà lại không biết và sử dụng những thứ ấy
phải không bạn! Chúng cũng đã trở thành những nhu cầu cần
thiết cho cuộc sống. Thế nhưng, bạn nghĩ chúng ta ngày
nay có biết nhiều hơn xưa chăng?
Có thể là vậy! Nhưng theo tôi nghĩ thì cái biết của
chúng ta có thể rộng hơn xưa, nhưng chưa chắc gì đã sâu sắc hơn, mà như ông
McKibben nói, đôi khi còn là ngược lại.
Thế hệ trẻ ngày nay có cơ hội tiếp cận
với những kiến thức mới, rộng rãi hơn và dễ dàng hơn chúng ta ngày xưa. Đó là một điều rất may mắn. Nhưng
theo tác giả thì họ thiếu một kiến thức căn bản và trực tiếp, a fundamental
knowledge, mà sự thiếu hụt ấy thường dẫn đến những cái biết rất giới hạn và
nhiều khi là sai lầm. Tôi không biết chắc thí nghiệm của ông McKibben có một giá
trị khoa học nào không, nhưng tôi nghĩ nó cũng đáng để cho chúng ta suy nghĩ
nhiều lắm, phải không bạn!
Và bạn cũng đừng hiểu lầm tôi cho rằng
những kiến thức qua các phương tiện truyền thông ngày nay là vô ích và có hại. Ngược lại, tôi thấy chúng ta may mắn
hơn xưa nhiều. Thời đại toàn cầu hoá này đã mang lại nhiều tiến bộ trong các
lãnh vực như là khoa học, giáo dục, y khoa… Nhưng điều tác giả nhắc nhở chúng ta
là đối với hạnh phúc chân thật của mình, những phương tiện truyền thông đó rất
có giới hạn, và chúng có thể dễ mang lại cho chúng ta nhiều sự hiểu lầm và chia
cách, hơn là sự thật và gần gủi!
Mấy năm trước về thăm nhà, trên chuyến
xe đi ngang qua đèo Hải Vân, tôi hạnh phúc ngồi bên cửa sổ nhìn rừng núi
mây biển, không gian đẹp hùng vĩ lạ thường. Gió thổi tung
vào mặt thật mát, xa tít phía dưới một bên là biển mênh mông kéo vào giáp với
núi, một bên là vách đá với rừng già cây xanh và suối, trên cao là mây giăng...
Lúc còn nhỏ tôi chỉ có dịp đọc những đoạn tả cảnh này trong các quyển sách, hồi
ký của cụ Nguyễn Hiến Lê. Tôi vẫn rất mê những cảnh thiên nhiên đẹp hùng
vĩ được tả trong sách.
Lúc ấy, tôi có cảm tưởng như mình đang được ngồi cạnh và tiếp
xúc lại với người xưa.
Tia nắng trên những giọt sương
Sáng nay ở Trung Tâm, con đường nhỏ
lên núi lá phủ đầy. Năm nay ít mưa nên
dường như cây đổi màu chậm hơn mọi năm, và lá cũng vàng khô hơn. Mùa Thu
trở về đây với những ngày lạnh và buổi sáng sương mù, với màu nắng vẫn còn ở lại
trên chòm cây sau khi mặt trời đã khuất. Sáng nay trời thật
lạnh nên tôi thích được đi dưới những làn nắng ấm áp. Tia nắng xuyên qua
cành lá trên cao rót xuống mặt đất thành những đóm nắng rung rinh. Sáng nay tôi lên núi xem khu rừng bên
kia lá đổi màu chưa. Trên con đường đi đầy lá, bất chợt tôi thấy có một
vật gì lấp lánh trên mặt đất, như một mảnh thuỷ tinh vụn vỡ. Bước đến gần thì đó
là một chiếc lá màu đỏ tươi thật đẹp, trên mặt có đọng một vũng nước nhỏ, ánh
nắng phản chiếu trên vũng nước trông như một mảnh pha
lê trong sáng.
Chiếc lá đỏ ấy nằm giữa ngàn chiếc lá
vàng khô khác. Có lẽ những giọt
sương đêm qua đã tích tụ lại thành vũng nước nhỏ trên đó. Giữa một thảm
lá vàng khô, mặt trời nằm yên lóng lánh trên một chiếc lá tươi đỏ nổi bật trên
con đường phủ lá thu sáng nay. Chúng ta cũng có thể
sống như chiếc lá ấy giữa cuộc đời, bạn nhỉ! Tôi chợt nhớ đến
bài kinh "Người Biết Sống Một Mình."
Sống một mình đâu có nghĩa là ta lánh xa cuộc đời, mà tôi nghĩ
có nghĩa là ta biết sống không bận rộn giữa cuộc đời bận rộn.
Trong bất cứ hoàn cảnh nào ta cũng có thể tập cho mình sống an
ổn và nuôi dưỡng một hạnh phúc. Dầu là giữa những lo toan, thế sự hơn thua, công
việc khó khăn, ta vẫn có thể tự tạo cho mình một nơi an
ổn giữa những lo âu và mệt mỏi. Như chiếc lá thu đỏ ấy, vẫn chứa một mặt trời thong dong ấm áp, tươi sáng
giữa ngàn chiếc lá khô héo khác. Có lẽ nhờ nó không đóng kín lại mà biết mở lòng
ra, biết giữ gìn những giọt sương mai và tiếp nhận sợi nắng ấm hạnh phúc, phải
thế không bạn!
Nguyễn Duy Nhiên