·
| Liên Tử
Mấy bữa nay, cũng như bất cứ ai hay dùng thư từ trên mạng lưới điện tử, tôi
nhận đuợc hàng chục cái email kể lại câu chuyện của chú bé người Nhật 9 tuổi,
nạn nhân vụ động đất và sóng thần, đã biết nghĩ tới những người khổ hơn mình
trong khi chính em đang bị đói lạnh. Trong đầu tôi nảy ra câu hỏi:
Bà mẹ cậu bé đã dạy con cách nào mà em hấp thụ và hành xử được như một vị
“tiểu quân tử” vậy? Bà có giống với bà Chua (tên Hán Việt đọc là Thái Mỹ Nhi)
trong tác phẩm Battle Hymn of the Tiger Mother (Mẹ cọp) chăng?
Hồi
đầu năm nay, trên báo Wall Street Journal, bà Chua viết một bài tiểu luận về
chuyện dạy con, nhà báo đặt tựa là “Vì sao các bà mẹ Trung Hoa lại trội hơn?- Why Chinese
Mothers Are Superior?). Bài báo gây ra
một làn sóng phản ứng lớn chưa từng thấy trên tờ báo và trên Internet. Khoảng
5700 độc giả góp ý kiến về bài báo này. Không chỉ các bà mẹ hay ông bố phát biểu
ý kiến, mà các thanh thiếu niên cũng nhập cuộc. Các tờ báo lớn khắp thế giới
cũng mở diễn đàn cho độc giả bày tỏ quan điểm của mình về vấn đề muôn thuở của
nhân loại: nên dạy con cách nào?
Có hai phe đồng ý và chống lại cách dạy con quá hà khắc của bà Chua, một
giáo sư trẻ đẹp dạy về ngành luật của đại học Yale danh tiếng. Ngày nay, bà Chua
trở thành một người mẹ “Cọp” nổi tiếng khắp thế giới, đang khoanh tay trước
những tranh cãi của bao người; và cuốn sách Battle Hymn of the Tiger Mother
của bà đã được xuất bản, nhiều phần nó sẽ là một tác phẩm bán chạy nhất trong
thời gian tới nhờ sự tranh cãi nói trên.
Giáo dục trẻ theo lối Việt xưa, không nghiêm khắc quá đáng nhưng cùng lối
dạy con như bà Chua đã mô tả, theo đa số chúng ta, tuy hơi khắt khe, nhưng nó đã
tạo được nhiều kết quả tốt. Đa số trẻ được nên người nhờ cha mẹ đặt chúng vào
vòng kỷ luật, ép buộc chúng học hành thật chăm chỉ, làm tròn mọi công việc được
giao phó ngay từ thời thơ ấu v.v… Tâm hồn các em bé thường được ví như tờ giấy
trắng, có thể ghi nhận mọi chuyện xảy ra chung quanh mình. Khi các em được cha
mẹ tập cho những thói quen tốt lành từ thời thơ ấu, thì khi lớn lên, dù ở lứa
tuổi mới lớn (tuổi teenager), các em có phá phách, làm ngược lại, nhưng lúc
trưởng thành, trẻ cũng trở lại với những gì đã in sâu vào tiềm thức khi còn nhỏ.
Nhất là đối với các phụ huynh nghèo khổ, phải làm việc cực nhọc, nhiều khi hy
sinh hạnh phúc riêng tư để con cái đủ điều kiện học hành như bạn bè của chúng.
Thời trước cuộc đổi đời 1975, dù cho cha mẹ Việt cũng như Trung Hoa, nói
chung vùng Á châu, ít biểu lộ tình thương yêu con cái, nhưng trẻ em vẫn nhận ra
được tình thương của họ trong cách giáo dục “Yêu cho roi cho vọt”. Tôi được
chứng kiến bà cô trong gia đình đã chạy vô bếp để con không thấy cô khóc sướt
mướt sau khi cho cậu con một trận đòn roi mây. Khi con cái thi đỗ hoặc được lãnh
thưởng, bà cũng chỉ “cốc yêu” lên đầu các em, nói gọn một chữ “giỏi!”. Vậy mà
các cô cậu ngày nay, khi nhắc tới bà mẹ, là nói tới tình yêu vô bờ bến của bà.
Có thể nói trong các gia đình có nền nếp, trẻ em huân tập được nhiều khả
năng để khi ra đời, các em có nhiều nghị lực phấn đấu, dễ thành đạt hơn là trong
các gia đình có lổi giáo dục cởi mở, dễ dãi với con cái.
“Bé không vin, cả gẫy cành”
“Dạy con từ thuở còn thơ”
“Yêu cho roi cho vọt…”
là những phương châm để người đông phương xưa giáo dục con cái. Ngược lại,
luật pháp xứ Mỹ cũng như Canada ngăn cấm cha mẹ đánh đòn trẻ con, nếu đánh có
vết tích là cha mẹ sẽ bị vô tù. Các thầy cô giáo cũng không thể dùng roi vọt
đánh các học sinh ngỗ nghịch như thập niên 1950 trở về trước.
Văn hóa của Trung Hoa và vùng Đông Nam Á xưa được hình thành từ những bài
học về Người quân tử hào hiệp, trọng ngĩa khinh tài, giữ được tư cách dù gặp
phải những hoàn cảnh nguy khốn tới thân mình. Tuy sống với văn hóa thuần Việt,
ngay từ khi bắt đầu làm mẹ, tôi đã đi tìm sách nuôi dạy con của các tác giả Âu
Mỹ, vì không muốn mình phải rập khuôn theo mẹ ruột hay mẹ chồng, tôi thường nghĩ
là các cụ quá khó và quá nghiêm! Thời còn là học sinh được mẹ bao bọc, tôi có
nhiều lúc tự nhủ: “ Khi có con, mình sẽ dạy nó cách khác” ; vì không muốn bị la
mắng, đôi khi đánh đòn oan uổng. Sang tới Bắc Mỹ châu, tôi cởi mở hơn với con
cái, biết ôm hôn chúng, biết khen ngợi con khi chúng học giỏi hay ngoan ngoãn.
Tuy nhiên, tôi vẫn theo nền nếp gia phong xưa (chịu ảnh hưởng của cụ Khổng khá
nhiều), vẫn đòi hỏi các con phải cố gắng tối đa trong việc học, phải luôn có lễ
độ và giữ tư cách với mọi người v.v…
Coi trọng con cái
Khi trẻ tới tuổi ngỗ nghịch (teenager), chúng tôi may mắn học được cách sống
tỉnh thức từ Sư Ông Làng Mai, biết nhìn vào chính mình khi có sự bất đồng ý kiến
trầm trọng trong gia đình, biết coi trọng nhân vị của các con. Coi trẻ cũng là
những thành viên ngang hàng với bố mẹ chúng, cần cho trẻ bày tỏ ý kiến trước các
quyết định chung trong gia đình. Có thể nhờ vậy mà tôi không cần phải bắt con
theo kỷ luật sắt như bà Chua, không phải đóng vai Bà Mẹ Cọp để con chơi đàn
Piano được hay! Không khí trong gia đình tôi cũng không tới nỗi ngộp thở như có
lần chú Bê, bạn của con út tôi than thở về mẹ chú: “Con thà có bà mẹ ở dơ như
heo, còn hơn làm con của mẹ, bắt con phải chùi toa-let mỗi ngày!”
Con gái tôi, khi tới tuổi tin (teenager), có lần cũng đã phát biểu về ý muốn
làm khác với mẹ của nó “Chắc con sẽ dạy con con giỏi hơn mẹ!… Khi thấy mẹ ngơ
ngác, có vẻ buồn, cô ta lại khôi hài “chẳng hạn như nó sẽ phải biết giúp mẹ nó
nhiều hơn là con! Cũng chính cô bé này, lúc được 12 tuổi, khi so sánh tôi và cô
em họ, nó cho rằng “cô Di dễ dãi hơn mẹ nhiều…. nhưng con cho là mẹ cứ như vậy
được rồi – Mẹ dễ quá, con sẽ không học đàn được đâu!”
Trong khi đó, cậu con trai của tôi, nhạy cảm hơn chị lại cho rằng cha mẹ quá
cứng rắn, khác hẳn với giáo dục ở trường. Khi tới tuổi thiếu niên, cậu phản ứng
lại các lệ luật trong gia đình bằng cách ù lì không làm gì cả hoặc làm ngược hẳn
với ý bố mẹ. Sau một thời gian bối rối và tìm hiểu qua sách vở cũng như trao đổi
với bạn bè cùng lứa, tôi nhận ra là mình cần phải dạy mỗi con theo một kiểu.
Không thể dạy chúng giống hệt như nhau. Mỗi đứa trẻ là một con người đặc biệt.
Không có lối dạy con nào thích hợp với tất cả các trẻ. Không thể có “One size
fit all !”
Tôi mừng cho bà Chua, trước hết đã quảng cáo thật mạnh mẽ được trước khi
phát hành cuốn sách của bà, bằng tiểu luận gây tranh cãi sôi nổi khắp thế giới.
Có lẽ đó là nhờ tài đặt tựa cho bài bà Chua viết “Vì sao các bà mẹ Trung Hoa lại
trội hơn?”. Các phụ huynh Âu Mỹ tất nhiên phản đối triệt để cách giáo dục quá
sắt thép của bà. Một số nhỏ ủng hộ bà Chua, cho rằng cha mẹ Mỹ quá lỏng lẻo với
con, không bao giờ dám chê con (chứ đừng nói mắng nhiếc chúng là “đồ rác rưởi”
như bà Chua, khiến cho nhiều em hư đốn, thất bại suốt đời dù chúng thông minh
lanh lẹ! Dạy con như bà Chua mới giúp con thành công ở đời.
Phe chống đối coi bà Chua như ác thần, ép buộc con cái một cách vô lý - nhất
là chuyện học môn nghệ thuật như đàn dương cầm hay vỹ cầm. Theo nhà báo, hai cô
con gái khi trả lời phỏng vấn, đã tỏ ra không ủng hộ cuốn sách của mẹ, họ cho
rằng bà viết không hết mọi sự kiện đã xảy ra!
Rất nhiều độc giả của tờ báo trên cho rằng bà Chua đã viết những điều gây
tranh cãi, chỉ để cuốn sách của bà được thiên hạ chú ý mà mua. Bài tiểu luận có
cái tựa khiêu khích độc giả cũng do tờ Wall Street Journal đặt. Chỉ có bà mới
biết rõ tâm ý mình. Nhưng nếu bà đã viết một phần sự thật chăng nữa, thì tôi
cũng nghĩ rằng bà cũng như các con bà, không ai sung sướng gì mấy trong sinh
hoạt hàng ngày với bà mẹ dữ như Cọp vậy. Bà Chua được coi như tiêu biểu một bà
mẹ “yêu cho roi cho vọt” thời nay, không chỉ ở giống dân Trung Hoa mới có, mà họ
cũng đang còn hiện diện trên khắp các xứ, nhất là trong các cộng đồng di dân
mới: rất cần sự thành công nghề nghiệp để tiến thân. Những bà mẹ quá chú trọng
tới sự thành đạt về công danh sự nghiệp, thường gây những áp lực nặng nề trên
tâm thức con cái khi chúng trưởng thành. Ngược lại, những trẻ được cha mẹ quá
chiều chuộng, thường khó đạt được cuộc sống dễ dàng cho bản thân, nếu chúng
không tự có kỷ luật và ý chí trong việc học, việc làm. Cả hai lối giáo dục cực
đoan này đều có nhiều khuyết điểm. Con đường Trung Đạo có lẽ vẫn là phương
cách tốt hơn cả.
Tôi nghĩ rằng nuôi dạy trẻ là một đề tài muôn thưở của loài người. Ai cũng
mong muốn con mình giỏi giang, sống hạnh phúc... Không ai được huấn luyện làm mẹ
trước khi sanh con. Và bà mẹ trẻ nào, khi mới có con, cũng nghĩ rằng nuôi dạy
con là công việc hệ trọng nhất đời bà – một cái job lâu dài, suốt cuộc đời; mà
bà chỉ được huấn luyện trong công việc (training on the job), được học bằng cuộc
sống của chính mình mà thôi... Lúc cuối đời, bà mẹ sẽ nhìn được con người của
các bê-bi bà nuôi dưỡng, cũng như kết quả công việc dài hạn của bà một cách rõ
ràng hơn. Tùy quan niệm thế nào là hạnh phúc - là thành công mà các phụ huynh
giáo dục con em mình. Nếu có sai lầm, đưa đẩy con vào những xa lộ chông gai,
thiếu lương hảo, thì bố mẹ cũng chỉ có thể cầu nguyện, và ăn năn. Không bố
mẹ nào có thể xóa đi làm lại cái job dạy con này! Cầu mong tất cả các bà
mẹ biết học lối sống tỉnh thức để Hiểu và Thương được bản chất đặc biệt của mỗi
đứa con, nuôi dạy con sống có Hạnh Phúc chân thật ở đời, không chỉ thành công về
vật chất.
Nguồn: PSN