Đắng và ngọt

Có một người đàn bà đẹp, tại cuộc họp Quốc hội khóa XII cuối năm vừa qua, ở phiên chất vấn, đã để lại ấn tượng tốt cho khán giả truyền hình, những cử tri cả nước, về thái độ và những câu hỏi thẳng thắn, không né tránh. Chị là Phạm Thị Loan, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc công ty Việt Á.

Xưa nay, đàn bà làm doanh nhân, mà lãnh đạo doanh nghiệp, đã là ghê, còn kiêm Đại biểu QH nữa, thì gớm đến đâu? Mà Phạm Thị Loan lại cầm tinh con hổ nữa (1962). Nếu tin ở tử vi, số mệnh, nữ nhi cầm tinh hổ ắt có tài, nhưng vất vả, hay phải làm những việc của nam giới.

Nhưng cờ đến tay ai, người đó phất. Câu thành ngữ đó, cũng ứng với tính cách "hổ" của chị. Trong quá khứ, cô bé Loan sinh tại Hà Nội, nhưng lại theo cha mẹ về định cư tại Nghệ An, từng phải đi bán ngô, bán sắn, lên rừng kiếm củi trước khi tốt nghiệp đại học ngoại ngữ và trở thành doanh nhân như hiện nay, có 7 nhà máy sản xuất với gần 20 công ty thành viên.

Chặng đường lên thác xuống ghềnh kiếm sống ở rừng núi Nghệ An hẳn thua xa những thác ghềnh mà cuộc đời và con người tạo ra để đánh gục người phụ nữ này trên con đường  doanh nghiệp.

Song câu chuyện muốn nói về chị ở đây là cái duyên "nghị sĩ". Trở thành nghị sĩ với chị vừa ngẫu nhiên vừa tất yếu. Ngẫu nhiên vì chị không chủ định, nhưng tất yếu vì chị đã thắng trong một cuộc bỏ phiếu kín theo quy định. Đó là bước khởi đầu từ đây, chị phải đối mặt với những thách thức về tố chất và bản lĩnh chính trị, để bước chân vào nghị trường.

Đó là thế giới khác hẳn với thế giới thương trường quen thuộc của chị. Toàn những vấn đề vĩ mô, nhạy cảm, mà người nghị sĩ phải học hỏi để hiểu vấn đề và nói thật lòng vì dân, không thể tránh khỏi sự trực diện đối thoại, chất vấn các quan chức Chính phủ, các thành viên vốn dầy dạn chính trường. Vì những vấn đề đó, như ùn tắc giao thông, đường sắt cao tốc Bắc- Nam, quy hoạch đô thị Hà Hội... thường là những vấn đề đang nhức nhối lòng dân, và người dân chỉ biết kỳ vọng vào họ- những nghị sĩ, đại biểu của mình.

Dấu ấn của hoạt động chất vấn tại kỳ họp QH khóa XII có nhiều. Nhưng những câu hỏi mở đầu của chị tại phiên họp về khả năng tự trả nợ của Vinashin, với tất cả sự tính toán số liệu chi tiết, vừa thực tiễn, vừa xác đáng của một doanh nhân về số tiền trả nợ hàng năm năm, nguy cơ gấp đôi số nợ... đã làm sôi động nghị trường- một phiên họp nghị trường được đánh giá là dân chủ nhất từ trước tới nay. Có lẽ, giờ Tập đoàn Vinashin vẫn tiếp tục trả lời cho câu hỏi đó. Cũng là trả lời cho nhân dân.

"Cứ hát ngọt cho nhau nghe thì dễ quá", câu phát ngôn thật ấn tượng, giống như tự sự của chính chị, đượm chút hài hước, đượm chút chua cay trải nghiệm của một người đàn bà nhiều thăng trầm. Bởi chị cũng hiểu sự thật thì dễ mất lòng. Nhưng dường như chị không ngại sự mất lòng ấy. Hẳn có thể chị có niềm tin, đó là sự ngay thẳng có thiện chí, có nhiệt tâm, nhiều khi cuối cùng, cái được vẫn nhiều hơn cái mất.

Đại biểu quốc hội Phạm Thị Loan. Ảnh: VietNamNet

Cái được ở đây là được cho dân, cho công việc chung. Còn cái mất ư? Hãy nghe quan niệm của chị: ""Trách nhiệm của mình là nói, để cùng tìm ra những bất cập, chưa thuận, để cùng tìm giải pháp. Có điều có dám mạnh dạn nói lên điểm yếu không, còn khi dám nói lên sự thật thì nhiều khi không êm tai, nhưng nếu không toát lên sự thật thì liệu bao giờ có sự điều chỉnh, thay đổi?"

Sự điều chỉnh, thay đổi cho phù hợp thực tiễn, và vì lợi ích người dân mới là cái đích cần đi đến. Thì đằng sau cái mất vẫn là cái được lớn.

Đắng hay ngọt, được hay mất là tùy góc nhìn thang giá trị cuộc sống của từng người.

Chợt nhớ câu hát và nụ cười tủm tỉm của Tể tướng Lưu Gù trong bộ phim cùng tên: "Cuộc đời này, biết thế nào là dại, biết thế nào là khôn?". Đúng vậy. Nhiều khi tưởng dại lại là khôn. Nhiều khi tưởng khôn lại dồn ra dại.

Đồ ngoại hay đồ nội?

Thế là sau hàng chục năm đồng đô la, vàng miếng- những hàng hóa đặc biệt được thả nổi nhảy vũ điệu tự do, khiến người dân chúng ta lúc cười, lúc mếu méo mặt, cuối cùng, đã bắt đầu phải theo tiết tấu giá cả của Nhà nước.

Đó là một chủ trương đúng. Góp phần ổn định tỷ giá, giảm tình trạng đôla hoá, giữ ổn định kinh tế vĩ mô và an sinh xã hội.

Bởi thực tế, không một quốc gia nào việc quản lý vàng miếng, ngoại tệ dễ dãi, thả nổi như ở Việt Nam.

Mặc dù từng có lúc- những năm 90, thị trường chợ đen kinh doanh vàng, ngoại tệ được quản chặt đến nỗi, người viết bài này, đi mua vài tờ USD mà cứ liếc ngang, liếc dọc, sợ hãi, cảnh giác như buôn...bạc giả! Người bán phải ghi xêri từng tờ USD cho người mua.

Nhưng do thả nối, buông lỏng quản lý quá lâu, đến nỗi giá vàng, ngoại tệ thị trường chợ đen lại "định hướng" cho toàn bộ giá cả các mặt hàng của đời sống, chứ không phải là quy luật cung cầu. Nay, không còn tự do đồng bóng tác oai tác quái, thì việc đưa các "thiếu gia" quen được chiều chuộng này vào khuôn khổ chắc chắn không đơn giản.

Dù vậy cách quản lý này giông giống cách cấm dạy thêm- học thêm của ngành Giáo dục. Khỏi phải nói, trước đây, khi lệnh cấm được ban hành, các lớp dạy thêm- học thêm sống chui sống lủi. Thầy trò đi nhẹ, nói khẽ, mắt mũi nhớn nha nhớn nhác như kẻ tội phạm sợ bắt quả tang.

Tiếc thay, chỉ cấm dạy thêm- học thêm mà ngành GD không có các giải pháp tương đồng: Thay đổi cách thi cứ, đánh giá, tinh giản chương trình, cải thiện đời sống nhà giáo, rút cục, văn bản cấm dạy thêm- học thêm chỉ như chiếc quạt giấy phe phẩy buổi chiều hè oi ả. Nay chuyện dạy thêm- học thêm lại đâu vào đấy, đi theo quy luật có cung ắt có cầu. Ngành đành bó tay.com, ngoảnh mặt... làm ngơ.

Việc cấm thị trường chợ đen vàng miếng, ngoại tệ dù đúng, liệu có sẽ diễn ra như cách cấm dạy thêm- học thêm của ngành GD không? Và liệu có đến lúc nào đó, Nhà nước cũng botay.com, ngoảnh mặt...làm lơ?

Còn trong thực tế hiện nay, một thị trường chợ đen lẩn quất đã tái hiện.

Các "cò" ngoại tệ giờ chấp nhận đi "ăn đêm", dù giữa thanh thiên bạch nhật. Và ai dám bảo đằng sau các cánh cửa đóng im ỉm của các cửa hàng bán vàng, ngoại tệ nổi tiếng ở phố Hà Trung cũng là sự bó tay. com?

Bởi nhu cầu người dân muốn tích luỹ, đầu tư, muốn có ngoại tệ cho con du học, hoặc du lịch là có thật. Mặt khác, cách quản lý thả nổi của Nhà nước lâu nay vô tình tạo cho họ niềm tin ở thị trường chợ đen, vừa nhanh chóng, vừa được việc. Trong khi đó, mệnh giá đồng tiền VN mạnh, yếu, lên, xuống thất thường. Có ai dám đặt hy vọng của mình vào một bờ vai ốm yếu?

Chính vì thế, ngay các nhà chuyên môn cũng băn khoăn.

Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy, ĐH Kinh tế-Luật TP.HCM: Việc xóa bỏ kinh doanh vàng miếng có thể tiêu cực sẽ nhiều hơn tích cực. Liệu rằng khi cấm kinh doanh vàng, chúng ta có thể cấm được hoàn toàn không? Hay thị trường vàng sẽ biến thái ra nhiều hình thức bất hợp pháp khác.

Ngoại tệ và vàng miếng đang là đề tài "hot" nhất

trên các diễn đàn kinh tế. Ảnh: Sở CT Hải Dương

Ông Trần Thanh Hải, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần và đầu tư vàng VN (VGB): Nếu Chính phủ quy vàng về một đầu mối thì bài toán kinh tế sẽ đẻ ra sự độc quyền. Như vậy có khả năng thị trường vàng sẽ trở lại thời bao cấp.

..... Nếu việc siết kinh doanh vàng miếng nằm ngoài quy luật thị trường thì nạn buôn lậu vàng qua biên giới sẽ càng gia tăng. Điều này sẽ kéo theo tình trạng xuất nhập khẩu lậu USD.

Trước những âu lo của người dân về quản lý ngoại tệ, Vụ trưởng Vụ Quản lý ngoại hối Nguyễn Quang Huy (Ngân hàng Nhà nước) trả lời: "Người dân có thể đến ngân hàng để mua. Trên cơ sở hồ sơ, chứng từ hợp lệ, các ngân hàng sẽ bán ngoại tệ tùy thuộc vào khả năng để đáp ứng các nhu cầu hợp pháp của cá nhân".

Về lý thuyết (lại về lý thuyết) mà nói, ý kiến của ông Huy là đúng. Nhưng thực tế người dân có đổi được không lại tùy 'tâm tính" các ngân hàng. Với đủ các quy định để nắm đằng chuôi khi đổi ngoại tệ cho dân, các NHNN đang có xu thế biến thành một chợ đen kiểu khác.

Bài toán quản lý vàng, ngoại tệ phức tạp đến nỗi, cùng trong một bài báo, ý kiến của 3 chuyên gia kinh tế khác hẳn nhau. Trên VTC News ngày 14-3, ông Đinh Thế Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu tin học và kinh tế ứng dụng: "Trong thời gian tới, thị trường sẽ dần bình ổn, việc tăng tỷ giá là rất khó. Như vậy, rõ ràng tích trữ USD không tốt bằng nắm giữ đồng Việt Nam trong 3 tháng tới".

Nghe ông Hiển nói, người viết bài này chợt nhớ tới phát ngôn của một giáo sư thời bao cấp: "Ăn ngô bổ hơn ăn gạo".

Nhưng ngay sau đó, TS. Nguyễn Minh Phong,Viện nghiên cứu phát triển KT-XH Hà Nội lại cho rằng, "Giá USD đang ở thời kỳ đỉnh cao nên việc đầu tư vào USD chắc chắn sẽ có hiệu quả" (!)

Còn TS. Nguyễn Đức Thành - GĐ Trung tâm nghiên cứu kinh tế và chính sách VEPR-Trường ĐH Kinh tế, ĐH Quốc Gia Hà Nội nhận định: "Thời điểm này thị trường đang hết sức "hỗn loạn" không phải là thời điểm thích hợp để đầu tư".

Đến các chuyên gia kinh tế còn bình loạn cả lên, thì người dân bấn loạn đến đâu. Biết nghe ông nào đây?

Quản lý vàng, ngoại tệ là cần thiết. Nhưng chủ trương này chỉ thành công nếu Nhà nước có cả một giải pháp tổng thể và quyết liệt. Quan trọng nhất là nâng cao "sức" của đồng tiền VN; tiếp đó, nâng cao chất lượng giao dịch của các ngân hàng đáp ứng nhu cầu của người dân.

Nhưng đến bao giờ "cậu ấm"- tiền đồng VN thực sự khỏe mạnh?