Hai anh em và con trâu hạnh phúc

Lữ

I

Ngày xưa có một người đàn ông, vợ mất sớm, ở vậy mà nuôi con. Ông có hai đứa con trai còn nhỏ dại, đứa lên năm và đứa thì lên tám. Ông nói với hai con rằng:

-         Mẹ các con mất sớm. Nhưng Ba sẽ hết lòng nuôi nấng và dạy dỗ các con. Ước mơ sâu sắc nhất của Ba là thấy hai con thương yêu nhau. Thằng Lớn thương em như là thương chính mình. Thằng Nhỏ thương anh chẳng khác gì thương Ba mình.

Tiếc thay, hai anh em không hiểu lời ông dạy. Anh em tranh giành với nhau từng ly, từng tí; từ miếng ăn cho đến chỗ ngủ.

Ngày hôm đó, người đàn ông bệnh nặng, và biết rằng mình không còn sống lâu nữa. Ông gọi hai con đến bên giường, mà nói:

-         Ba thất bại rồi. Cả đời mình, Ba chưa hề thấy hai con thương nhau. Bây giờ Ba chết đi, hai con sẽ tranh giành gia tài, mà mất hết tình anh em. Nghĩ đến đó, Ba đau lòng muốn chảy máu mắt.

Thằng Lớn nói:

-         Con sẽ thương thằng Nhỏ. Con sẽ nuôi nấng nó như Ba đã thương yêu và chăm sóc cho chúng con. Xin Ba trao lại gia tài, ruộng nương cho con.

Thằng Nhỏ lại nói:

-         Xin Ba cứ chia đều tài sản làm hai phần. Con sẽ siêng năng làm lụng, giúp đỡ anh Lớn khi anh cần đến con.

Vậy là đến phút cuối cùng của cuộc đời, ông vẫn còn thấy hai đứa con của mình tranh giành, hơn thua với nhau.

II

Người cha qua đời, hai anh em chia căn nhà ra làm hai. Ruộng nương chia ra làm hai. Đồ dùng trong nhà cũng chia đều thành hai phần. Chỉ có con trâu, hai anh em không biết chia chác làm sao cả.

Người anh nói:

-         Anh lớn, con trâu thuộc về anh mới phải.

Người em không đồng ý, đòi chia con trâu ra làm đôi. Nhưng con trâu là vật sống, chia nó làm đôi có nghĩa là phải giết nó đi, và hai anh em lấy gì mà cày ruộng.

Hai anh em đang cãi vã, chưa biết làm gì, thì đột nhiên con trâu nói:

-         Tôi sẽ cày ruộng cho cả hai ông. Lâu nay, tôi vẫn làm việc siêng năng, cày tất cả ruộng nương của gia đình, chứ đâu có cày một nửa. Hai ông cứ nuôi tôi đàng hoàng, thì tôi sẽ làm việc cho cả hai ông.

Hai anh em nghe con trâu nói chuyện thì ngạc nhiên quá chừng. Người anh hỏi:

-         Mày biết nói từ lúc nào?

Con trâu trả lời:

-         Xưa nay tôi vẫn biết nghe, biết nói. Chẳng qua là tôi thích im lặng, nên các ông tưởng tôi không biết nói đó thôi.

Người anh lại hỏi:

-         Mày sẽ làm việc cho hai anh em tao. Điều đó thì tốt rồi. Nhưng mày muốn ở với ai? Ai sẽ là người nuôi nấng mày?

Và hai anh em lại cãi với nhau thêm nửa ngày nữa. Không ai muốn nuôi con trâu cả. Con trâu nói:

-         Tôi biết tự chăm sóc cho tôi. Từ nay, không ai cần phải quan tâm đến tôi. Đến mùa cày, tôi sẽ ra sức làm việc cho hai người.

Cuối cùng, chỉ có con trâu là biết sống hài hoà với hai anh em. Còn thằng Lớn và thằng Nhỏ thì cả ngày cứ tranh giành với nhau những chuyện nho nhỏ. Anh em họ khổ đau vì những chuyện nhỏ đến không ngờ.

III

Hai anh em không có hạnh phúc chỉ vì tánh ưa tranh giành. Con trâu thấy hết, nghe hết, nhưng không nói gì. Nó ăn bờ, ngủ bụi, cả ngày lang thang trên những cánh đồng cỏ rộng bao la của hai ông chủ trẻ.

Một buổi chiều nọ, người em hỏi:

-         Cả ngày hôm nay, mày ăn cỏ trên cánh đồng của ai? Tao để ý, thấy mày thường lai vãng trên đồng cỏ của tao nhiều hơn. Mày có thấy là mày không biết điều hay không?

Con trâu trả lời:

-         Từ ngày không còn ở trong chuồng nữa, tôi thấy mình thật tự do. Đi chơi trên những cánh đồng, tôi chưa từng phân biệt đây là cánh đồng của ai. Khi cày bừa, tôi cũng không hề phân biệt là đang cày đất của ông Lớn, hay là của ông Nhỏ. Đó là hạnh phúc của tôi. Ông có thể xem đó là hạnh phúc của một con trâu. Nhưng hạnh phúc của một con trâu lớn lắm. Lớn lắm.

-         Tao không biết mày học đâu những danh từ như hạnh phúc, tự do. Mày là một con trâu, thì suốt đời mày vẫn là một con trâu. Mày hiểu không? Mày sẽ không bao giờ được diễm phúc làm một con người.

Con trâu hỏi:

-         Làm người có hạnh phúc không, thưa ông Nhỏ?

Câu hỏi làm người em suy nghĩ. Nó nhớ tới những khó khăn, bực bội mà nó phải chịu đựng lâu nay. Nhất là từ khi cha qua đời, hai anh em nó thường xuyên lớn tiếng với nhau. Không, nó không thấy hạnh phúc. Nó không thấy tự do. Người em nói:

-         Tao phải chịu nhiều khổ đau. Mà nguyên nhân chính là do anh Lớn không thương tao. Anh Lớn hơn thua với tao từng chút một. Tao làm người, nhưng không có hạnh phúc.

Con trâu nghe vậy thì cười lớn:

-         Vậy thì ông đừng khinh tôi nữa. Ông làm người mà không có hạnh phúc, thì đâu bằng tôi làm con trâu nhưng có rất nhiều niềm vui.

Câu nói của con trâu thật có lý. Cả ngày hôm đó, nó để tâm tư mình chìm đắm trong sự suy tư. Càng nghĩ, nó càng giận anh mình. Phải chi anh nó rộng lượng hơn, thì nó đã không phải khổ đau như vầy. Nó quên mất rằng chính nó cũng gây ra nhiều khổ đau cho người anh. Anh em nó khổ đau vì những chuyện rất nhỏ.

IV

Con trâu phải làm việc cực nhọc, nhất là trong những ngày mùa, nhưng không đau khổ như hai anh em ông chủ. Hai anh em ông chủ có thật nhiều của cải, giàu có, không phải làm việc như con trâu, nhưng lại không có hạnh phúc.

Một hôm, người anh chợt nhớ đến cha mình. Điều ông ao ước nhất ở trong cuộc đời mình là hai anh em thương yêu nhau. Người anh nghĩ:

-         Giàu có để làm gì, trong khi mình sống không có hạnh phúc. Cha ao ước mình biết thương em, nhưng mình làm không được. Con trâu không giàu có, nhưng sống có tình nghĩa, hạnh phúc. Mình hãy hỏi con trâu, làm cách nào để hai anh em sống hoà thuận với nhau được.

Người anh nghĩ vậy, và tìm đến con trâu, đang dạo chơi trên cánh đồng cỏ xanh. Từ đàng xa, nhìn thấy con trâu, người anh lại nghĩ:

-         Phải chi mình có được niềm hạnh phúc của con trâu.

Nó đến gần, vuốt ve trên lưng con trâu rồi nói:

-         Mày may mắn, không có người em để mà cãi cọ. Mày cũng không có của cải để mà giữ gìn. Tao công nhận là mày có hạnh phúc. Mày ăn cỏ trên đồng xanh, ngắm mây trắng bay trên nền trời bao la. Mày có trí tuệ gì, giúp hai anh em tao hoà thuận, thương yêu nhau được thì tao đối xử tốt với mày. Tao nuôi mày suốt đời mà không cần cày cấy gì nữa cả.

Con trâu nhìn người anh lâu lắm, mà không nói câu nào. Người anh sốt ruột, hỏi;

-         Mày hiểu những gì tao nói không?

Con trâu gật đầu:

-         Tôi hiểu. Tôi nghĩ nếu nghe được lời nói này, thì cha của ông sẽ hạnh phúc không biết bao nhiêu mà kể. Tôi đã từng nghe cha của ông tâm sự nhiều lần, muốn anh em ông sống hoà thuận, biết thương yêu nhau. Ông ta sợ là ước mong của ông không được toại nguyện.

-         Tao muốn được như mày. Mày sống thật thong dong, không lo lắng gì cả.

-         Đó là vì tôi chấp nhận cả hai ông chủ. Tôi thương hai người chứ không thương riêng một người. Nếu chọn phe, tôi sẽ đánh mất sự thảnh thơi, nhẹ nhàng của tôi. Tôi sẽ cho rằng cỏ ông chủ Lớn ngon hơn cỏ của ông chủ Nhỏ. Ông chủ Nhỏ chăm sóc mình tốt hơn ông chủ Lớn. Mình nên siêng năng làm việc cho ông chủ Lớn hơn là cho ông chủ Nhỏ. Tôi không phân biệt. Tôi chỉ thương thôi.

-         Anh em tao đau khổ vì những chuyện rất nhỏ.

-         Con người là vậy. Con người sống với nhiều kỷ niệm vui buồn. Con người thường không có khả năng tha thứ. Những gì ông Nhỏ làm sai, ông Lớn không quên được. Ngược lại ông Nhỏ cũng không bỏ qua những lỗi lầm của ông Lớn. Tôi làm thân trâu, cày cấy cho các ông, thỉnh thoảng còn bị các ông cho ăn roi vọt. Nhưng tôi nhớ đến tánh tốt của các ông mà chấp nhận hai ông, quên đi tất cả những điều đau buồn. Tôi khoẻ.

Người anh thấy con trâu nói đúng. Rõ ràng là em mình cũng có nhiều tánh tốt nhưng người anh đâu có nhớ đến. Nó hỏi:

-         Thương là nhớ đến tánh tốt của người kia?

-         Thương là biết ơn. Nhớ những gì tốt đẹp người kia đã mang đến cho mình. Ông Lớn và ông Nhỏ đều đã cho tôi rất nhiều. Ông Lớn có biết ơn em mình không? Ông Nhỏ có bao giờ mang lại niềm vui cho ông Lớn không? Nếu có, ông Lớn nên biết ơn ông Nhỏ. Và ông Lớn sẽ thấy mình thật hạnh phúc.

V

Người anh về nhà với lòng biết ơn con trâu. Lâu nay, anh em nó đối xử với con trâu thật tệ. Con trâu giúp đỡ anh em nó, bị đánh đập nhưng chưa hề đem lòng oán giận. Người anh thấy anh em nó thua con trâu nhiều lắm.

Chiều đó, nó nói với người em:

-         Căn nhà của Ba rất rộng. Lâu nay anh em mình chia đôi căn nhà, nên căn nhà trở nên chật hẹp. Con trâu, tuy là loài vật, nhưng nó biết không phân biệt, không chia đôi đồng cỏ ra làm hai phần. Anh em mình là con người, mà ở chung với nhau trong một căn nhà không được. Tánh tranh giành của anh xấu thật. Anh không bằng con trâu.

Người em không ngờ anh mình nói được một câu như vậy. Nó bỗng thấy hối hận. Những ngày tháng qua, anh em nó chưa bao giờ sống hạnh phúc bên nhau. Chúng nó không bằng con trâu thật. Người em bỗng thấy tiếc rẻ. Những bất đồng nho nhỏ đã lấy đi không biết bao nhiêu ngày tháng hạnh phúc của anh em nó. Nó nói:

-         Từ nay, mình chỉ có một căn nhà chung, một đồng cỏ chung, một con trâu chung. Nghĩ đến đó, tự nhiên em thấy căn nhà của mình thật rộng. Đồng cỏ của mình cũng trở nên thật rộng. Và con trâu, tấm lòng của nó rộng bao la mà em đâu có biết. Từ nay nó là bạn của anh em mình. Mình đừng bắt nó cày cấy nữa, nha anh?

Người anh nghe em mình nói thì vui lòng lắm. Nó cảm nhận một niềm hạnh phúc mà nó chưa từng biết qua. Đó là một không gian thật rộng lớn ở trong tâm nó. Người anh nói:

-         Anh chính là con trâu đây. Anh vui quá.

Người em nghe anh nói mà không hiểu gì cả. Nhưng nó thấy anh mình thật vui. Nó nhìn anh mà cười.

Đêm hôm đó, trong giấc ngủ, người em nằm mộng thấy cha mình đứng bên giường, nhìn nó với đôi mắt hài lòng. Nó đâu có biết là cùng một lúc, anh nó cũng có một giấc mộng tương tự như vậy.

Từ đó, hai anh em và con trâu sống chung thật là lâu, thật là lâu. Họ sống thật hài hoà với nhau. Thật hạnh phúc.

                                                                                           Sunnyvale, 30-4-2008