Đào lý vẫn đơm hoa
dao ly
Basho là một vị thiền
sư thi sĩ Nhật Bản sống vào thế kỷ thứ 17, và ông cũng được công nhận
như một nhà thơ Haiku nổi tiếng nhất của mọi thời đại. Có lần, Basho
chia sẻ về nghệ thuật làm thơ của mình như sau, “Trong khi viết, ta
đừng để mình bị ngăn cách với thực tại, dầu chỉ là một khoảng cách mỏng
như một sợi tóc. Ta chỉ có thể hiểu được cây thông từ ngay chính cây
thông, ta chỉ có thể học cây trúc từ chính ngay cây trúc… và cái thấy ấy
tự nó sẽ sáng tạo nên bài thơ của mình.”
Và cũng vậy tôi nghĩ,
ta chỉ có thể tiếp xúc được với sự sống của mình từ ngay chính nơi thực
tại, mà không thể bằng một lý thuyết, sự suy tưởng, hay đường lối nào
khác hơn.
Đâu cần phải nắm bắt
Nhưng
dường như ngày nay chúng ta lại thường đặt ra bao nhiêu những phương
tiện, sự thực tập, để làm sao mình nắm bắt được thực tại! Thật ra tôi
nghĩ, thay vì là nắm bắt, thì ta chỉ cần biết buông xả những lăng xăng
của mình một chút, mở rộng ra với những gì đang có mặt một chút, cùng
với một cái thấy tự nhiên và trong sáng. Vì thực tại này có bao giờ vắng
mặt hay trốn tránh ta đâu, cần gì phải lao công tìm kiếm hay nắm bắt bạn hả...
Một nhà thơ La Mã, Horace, có dùng chữ "Carpe diem", seize the day,
hãy nắm bắt ngày hôm nay, như là một thái độ sống tích cực. Và tôi thấy
ngày nay chúng ta cũng ưa thích dùng châm ngôn đó như là một sự nhắc
nhở ta sống cho trọn vẹn. Nhưng có lẽ ta cũng cần nên nhìn lại thái độ
ấy. Thiền tập là để tiếp xúc được với những gì đang sẵn có, trong ta và
chung quanh ta, chứ không phải để tìm kiếm hay tạo tác một cái gì khác
hơn, hay đẹp hơn, theo những ước vọng của mình. Hiểu như vậy thì đâu có
gì để ta cần phải nắm bắt hay đổi thay, phải không bạn?
Thị pháp trụ pháp vị
Có lần, tôi có dịp tiếp chuyện với một Sư cô ở một tu viện. Chúng
ta thường quen nghĩ rằng, hạnh phúc có mặt là nhờ sự có mặt của khổ
đau, cũng như sen có mặt là nhờ có bùn nhơ. Nhưng nếu như ta đừng suy
tưởng nhiều quá thì có thể ta cũng sẽ nhận thấy rằng, hoa sen có cái
“thật” của hoa sen, và bùn nhơ cũng có cái “thật” của bùn. Và nếu như
chúng ta để cho chúng được như chúng "đang là", as-is, một cách tự nhiên, thì mỗi cái đều có giá trị hoàn toàn như nhau, chứ không phải vì cái này mà mình có được cái kia.
Cô chia sẻ, "Trong
kinh có viết “Thị pháp trụ pháp vị”, nghĩa là ta nên thấy pháp đúng với
thực tánh ngay nơi sự có mặt trong không gian (vị) và thời gian (thời)
của nó. Như nó đang là. Mỗi pháp đều có một vị trí, một “đang là” của
chính nó, và không thể so sánh với bất cứ gì khác. Hoa sen có "vị" của
hoa sen, bùn có "vị" của bùn... và chỉ có cái đang là ấy mới chính là
cái thật, và ngoài ra không có cái thật nào khác hơn. Mà chúng cũng
chẳng muốn nâng giá trị gì cho nhau. Sen mọc trên bùn là do ở nhân
duyên, thì đó cũng chỉ là lẽ thường nhiên thôi! ...Vậy khổ đau có "vị"
của khổ đau, hạnh phúc có "vị" của hạnh phúc, giá trị hoàn toàn như nhau
nếu chúng được như "đang là." "
Có thể tôi cũng chưa
hiểu hết ý sâu sắc của Cô, nhưng cũng như Basho nói, nếu như chúng ta
muốn hiểu thế nào là hoa sen thì ta hãy tiếp xúc ngay chính với hoa sen
đi, hay bùn nhơ cũng vậy. Vì chỉ có cái đang là ấy mới chính là cái thực. Thền sư Tejaniya có nói "pháp ở mọi nơi", dhamma is everywhere,
và mỗi pháp đều có một tuệ giác riêng của nó. Ta chỉ cần một cái thấy
chân thật ấy thôi, chứ đâu cần đến một sự phân tách hay suy tưởng xa xôi
gì khác...
Không muốn an sẽ được được an
Nếu như ta để cho chúng được như chúng đang là, as-is, buông
bớt đi những phân biện của mình, thì tuệ giác sẽ tự nhiên biểu hiện.
Tôi nghĩ, chúng ta chưa tiếp xúc được với thực tại có lẽ vì mình chưa
thể buông bỏ được những lăng xăng muốn thay đổi của mình. Và trong cuộc
sống, chúng ta lại có thói quen thay thế những lăng xăng này bằng những
lăng xăng khác. Mà bạn biết không, cho dù chúng có là tốt đẹp hay vi tế
hơn, thì đó cũng vẫn là những tạo tác lăng xăng...
Nhưng nếu như ta không
làm gì hết, và cứ để yên cho những lo nghĩ và bất an của mình, thì
chúng sẽ ra sao bạn hả? Tôi được dạy, và kinh nghiệm rằng, nếu như ta
biết buông bỏ cái thái độ mong cầu của mình, để cho cái nghe, cái thấy
của mình được trong sáng tự nhiên trước những gì đang có mặt, không can
thiệp vào, thì mọi bất an đều có khuynh hướng tự nó sẽ trở thành an. Chúng không cần gì đến sự can dự, mong muốn, hay một sự tập luyện nào của mình. We need to learn how to step out of our own way.
Đào hồng tự nở hoa
Sáng nay là một ngày nắng ấm. Mới mấy hôm trước đây, trời đổ một cơn tuyết lớn ngập trắng khu vườn, lấp kín lối đi ngoài sân.
Tuyết phủ trắng xóa những cành cây khô trong khu rừng nhỏ. Đất trời của
một ngày tuyết đang rơi thật yên lắng, không gian tĩnh và đẹp. Sáng nay
nắng lại lên, tuyết tan. Bước ra ngoài vườn tôi thấy trên cành khô có
những nụ hoa tím nở tự lúc nào không hay, dưới ánh nắng ban mai đẹp mới
tinh.
Tôi nhớ bài thơ của Sư Ông Nhất Hạnh lấy ý từ một công án Thiền của vua Trần Nhân Tông.
Bạn là khu vườn của tôi
Và tôi thường nghĩ tôi là người chăm sóc
Nhưng mới sáng hôm qua thôi
Mắt tôi vừa thấy
Một khu vườn xưa, rất xưa
Không hề có ai chăm sóc
Vậy mà
Khi Xuân về
Chẳng biết tại sao
Đào lý vẫn đơm hoa.
Chúng ta có cần phải lao tác, tìm kiếm gì thêm để giúp tâm mình được
an không bạn hả, hay chỉ cần để cho tất cả được tự nhiên và trong sáng
mà thôi, và lý trắng đào hồng sẽ tự chúng nở hoa…
Vườn xưa vắng mặt người chăm sóc
Lý trắng đào hồng tự nở hoa.
- Trần Nhân Tông
Nguyễn Duy Nhiên