Minh Thạnh

Biến đổi t�n gi�o được xem l� một bộ phận của biến đổi x� hội, v� n� diễn ra h�ng ng�y h�ng� giờ tr�n thế giới.

B�i viết dưới đ�y ghi nhận c�c hướng biến đổi c�c t�n gi�o ch�nh từ c�i nh�n của người theo đạo Phật, xem x�t trong quan hệ với đạo Phật v� đề ra những giải ph�p, c�ch ứng ph� c� lợi cho đạo Phật.

C� thể kể đến 3 hướng biến đổi t�n gi�o ch�nh:

1.      Hướng cải đạo từ đạo Ca t� La M� sang đạo Tin L�nh. Nơi diễn ra biến đổi t�n gi�o n�y chủ yếu n�y l� ở c�c nước ch�u Mỹ La Tinh. Cuộc viếng thăm mới đ�y của Gi�o ho�ng Phan Xi C� đến Brasil được coi l� để đối ph�, chặn đứng hướng biến đổi n�y.

2.      Hướng từ bỏ Cơ đốc gi�o (gồm cả - Ca t� La M�, Tin L�nh v� một phần Ch�nh thống gi�o). Hướng biến đổi t�n gi�o n�y diễn ra ở phương T�y (ch�u �u, Bắc Mỹ).

3.      Hướng cải đạo từ Phật gi�o v� c�c t�n gi�o truyền thống sang đạo Tin L�nh. Hướng biến đổi n�y diễn ra chủ yếu ở ch�u �.

Dưới đ�y, ch�ng ta khảo s�t, t�m hiểu tập trung v�o 2 hướng 2 v� 3.

Hướng biến đổi t�n gi�o thứ 2 thường được gọi l� �dechristianiser�, tạm dịch �giải cơ đốc gi�o�.

Từ �dechristianiser� l� từ mới d�ng gần đ�y, tra tr�n Google kh�ng thấy. C� thể h�nh dung �dechristianiser� l� cảnh nh� thờ tu viện bỏ kh�ng, vắng hoe, lạnh tanh, treo bản b�n nh�. Cảnh chỉ c�n những tu sĩ gi� nua, ốm yếu, đối mắt thất thần, tuyệt vọng. Cảnh những cuốn Th�nh kinh bụi bặm, vứt bỏ�

Linh mục Thiện Cẩm, trong Nguyệt San C�ng gi�o v� D�n tộc, số th�ng 8/2013, mi�u tả như sau: �Nhưng nay th� xem ra đ� hết thời t�n gi�o c� thể thống trị được thế giới. Sự suy tho�i của t�n gi�o, nhất l� ở những nước truyền thống t�n gi�o như ở phương T�y, c�ch ri�ng l� tại �u ch�u, như Ph�p, �, T�y Ban Nha, Bồ Đ�o Nha, H�a Lan� tại những nơi n�y, d� kh�ng ai cấm đạo hay t�ch cực chống t�n gi�o như thời như thời Voltaire của thời đại mệnh danh l� �nh S�ng, hay như thời của Staline b�n Li�n X� cũ, nhưng ch�nh những người t�n gi�o lại đang thực hiện một cuộc gọi l� �dechristianiser�khử trừ Ki t� gi�o, x�a bỏ mọi dấu vết của một t�n gi�o đ� từng thống trị v� l�m n�n nền văn h�a chung của �u ch�u trong v�ng gần hai ng�n năm� (đ�y l� ph�t biểu của linh mục n�i tr�n trong hội thảo khoa học �Nh� nước ph�p quyền v� t�n gi�o�).

Như thế, một khoảng trống t�n gi�o đang h�nh th�nh ở ch�u �u. Kh�ng gian Cơ đốc gi�o đang tan r�. N� như rữa n�t dần dần, chứ kh�ng phải biến dạng, v� xu hướng đ� kh�ng thể đảo ngược được d� cố gắng c�ch mấy.

Một trong những c�ch đối ph� với giải Cơ đốc gi�o ở ch�u �u l� di tản n�, đưa n� qua ch�u lục kh�c. Mục ti�u nhắm tới l� ch�u �, với hoạt động cải đạo những t�n gi�o bản địa, trước hết l� Phật gi�o. Người ta đ� th�nh c�ng ở M�ng Cổ, H�n Quốc, Trung Quốc�, v� cả Việt Nam. Cải đạo tại ch�u � được tiến h�nh bằng tất cả phương tiện: thuyết phục, mua chuộc, dụ dỗ. C�c hoạt động cải đạo ng�y c�ng tăng l�n, kh�ng hề c� dấu hiệu giảm bớt. Trước đ�y, hoạt động cải đạo do những người �u Mỹ thực hiện đối với đối với d�n bản xứ, thỉ b�y giờ chuyển sang người bản xứ l�m với người bản xứ.

Hoạt động cải đạo sang Tin L�nh vẫn nhắm v�o người theo đạo Ca t� La M� như ở ch�u Mỹ La Tinh chứ chẳng phải kh�ng. C� nghĩa l� t�n gi�o phương T�y, thờ c�ng một thượng đế. Điều n�y cho thấy hoạt động cải đạo l� v� c�ng khốc liệt.

Từ c�c ghi nhận kể tr�n Phật gi�o c�n c� thể r�t ra nhiều điều.

Đối với Phật gi�o ch�u �, cải đạo sang Tin L�nh r� r�ng l� mối đe dọa h�ng đầu, v� thực tế đ� l� t�c động mạnh mẽ nhất l�m suy giảm t�n đồ Phật gi�o. Cần x�c minh r� điều n�y, v� hiện nay, nhất l� ở Việt Nam, c�n kh�ng �t Phật tử coi đạo Ca t� La M� l� nguy cơ cải đạo ch�nh.

Tin L�nh hoạt động cải đạo mạnh mẽ ở ch�nh những quốc gia đa số theo đạo Ca t� La M� như Brasil. Đạo Ca t� La M� c� tổ tổ chức chặt chẽ, ch� trọng nhiều v�o niềm tin, c�n tỏ ra bị động, chịu sự uy hiếp của Tin L�nh, huống chi l� Phật gi�o, với tổ chức lỏng lẻo, dễ d�i trong sinh hoạt t�n gi�o, ch� trọng thực h�nh hơn l� niềm tin.

Gi�o hội Ca t� La M� hiện đ� c� kế hoạch đối ph�, hết sức quan t�m đến việc cải đạo sang Tin L�nh ở ch�u Mỹ La Tinh. Trong khi đ�, mức độ quan t�m đối ph� như vậy dường như chưa c� ở c�c gi�o hội, đo�n thể, tổ chức Phật gi�o ch�u �.

Điều l�m cho tốc độ cải đạo sang Tin L�nh ở ch�u � kh�ng cao như ở ch�u Mỹ La Tinh l� v� ở ch�u Mỹ La Tinh người ta chuyển đổi trong khu�n khổ đạo Ky t� (hay c�n gọi l� đạo Cơ đốc), c�ng thờ ch�a trời. Jesus, c�ng d�ng một Kinh Th�nh. Trong khi đ�, ở ch�u �, l� chuyển đổi từ một t�n gi�o ho�n to�n kh�c về văn h�a, Phật gi�o thường c� gốc rễ truyền thống bền chắc trong c�c d�n tộc � Đ�ng.

Nhưng tr�ng cậy v�o truyền thống văn h�a l� việc tr�ng cậy thụ động. Phật gi�o ch�u � n�n quan t�m nghi�n cứu đến hoạt động chống cải đạo của đạo Ca t� La M�, lọc ra những yếu tố c� �ch để vận động đối với Phật gi�o.

N�i ch�nh x�c, Tin L�nh kh�ng phải mất chỗ đứng tr�n to�n Ch�u �u, m� việc cải đạo sang Tin L�nh cũng kh� ph�t triển ở Đ�ng �u, l� khu vực của ch�nh thống gi�o. Tin L�nh suy giảm ở T�y �u, nhưng lại ph�t triển ở nhiều ch�u lục. Ch�u Phi cũng l� đối tượng của Tin L�nh, nhất l� ch�u Phi theo Ca t� La M�. Như vậy, biến đổi t�n gi�o tr�n thế giới l� biến đổi theo hướng Tin L�nh chiếm ưu thế, mặc d� sự gia tăng t�n đồ Hồi gi�o cũng đ�ng ghi nhận.

�Dechristianiser� tại T�y �u v� khoảng trống t�n gi�o do n� tạo ra l� một điều đ�ng ch� � đối Phật gi�o. T�y �u l� chỗ m� b�n cạnh Ca t� La M�, Tin L�nh đang tho�i tr�o. Từ đ�, cần thấy hoằng ph�p bằng thiền học (kh�ng phải bằng nghi lễ du nhập từ phương Đ�ng) l� một cơ duy�n thuận lợi cho Phật gi�o. V� vậy, Phật gi�o, n�n vừa ch� trọng m�i trường hoằng ph�p ở T�y �u, Bắc Mỹ) nơi đang c� khoảng trống t�n gi�o, vừa n�n quan quan t�m đối ph� cải đạo ở những nước Phật gi�o truyền thống.

Linh mục Thiện Cẩm giải th�ch sỡ dĩ c� �dechristianiser� l� do người ch�u �u theo t�n gi�o thờ �tiền�: �Nhưng kh�ng phải chỉ c� Ki t� gi�o, đặc biệt l� C�ng gi�o đang tự m�nh đi xuống dốc, m� chủ nghĩa kh�ng t�n gi�o hay v� thần cũng chẳng l�m g� được hơn. C� thể n�i, cả hai khuynh hướng hữu thần V� thần đang c�ng nhau l�i bước, nhường ng�i cho một niềm tin mới v�o Thần Mam m�n, hay Thần T�i, hay l� Thần Tiền, m� chỉ cần l� in bằng giấy cũng được, khỏi tạc, khỏi đ�c hay vẽ th�nh ảnh, vả lại khỏi cần đặt tr�n b�n thờ, m� bỏ ngay t�i m� chẳng phạm tội phạm thượng, bất k�nh! Vấn đề hữu thần hay v� thần chẳng c�n � nghĩa với người thời đại h�m nay, nhất l� giới trẻ. Hơn thế nữa, cả những � thức hệ cũng kh�ng c�n hấp dẫn được ai. Thần T�i đ� thực sự l�n ng�i, v� kh�ng c� quyền lực t�n gi�o hay ch�nh trị n�o c� thể thắng được quyền lực của n�.

B�y giờ t�i c�ng hiểu r� tại sao Đức Giesus lại quyết liệt chống đối quyền lực của Mam m�n, hay l� Thần T�i, v� Người đ� đ�i hỏi c�c m�n đệ phải dứt kho�t chọn lựa một trong hai ��ng chủ�: hoặc l� Thi�n Ch�a, hai l� Mam m�n!

Điều m� t�i thực sự băn khoăn v� tự hỏi, liệu thế giới ch�ng ta sẽ đi về đ�u, khi m� cả thế giới xem ra chẳng c�n nghĩ đến chuyện g� kh�c, hơn l� ph�t triển kinh tế, nghĩa l� l�m giầu. Hữu thần hay v� thần kh�ng c�n c� � nghĩa g�, m� h�nh như chỉ c�n c� tiền bạc mới c� � nghĩa v� được mọi người y�u mến t�n thờ, v� n� mới l� cứu c�nh, l� mục ti�u, l� lẽ sống của con người trong Thi�n ni�n kỷ n�y! �

T�i nghĩ l� một c�ch chống chế. Tiền đ� hớp hồn con người từ khi mới c�, chứ kh�ng phải đợi đến thế kỷ XXI. Đổ thừa tiền l� t�m c�ch trốn tr�nh việc l� giải vấn đề ở ch�nh đạo Cơ đốc. Ch�nh Cơ đốc gi�o đ� bộc lộ c�c nhược điểm của m�nh, l�m c�c t�n đồ ch�u �u mất tin tưởng, thất vọng, đi đến đ�o thải, vứt bỏ. C� hay kh�ng c� Cơ đốc gi�o người ta vẫn x�i tiền, qu� tiền đ� th�i. Hơn nữa, trong thời đại mới, hậu c�ng nghiệp, quyền lực đồng tiền đ� lui bước trước quyền lực của tri thức (xem Alvin Toffler về thuyết �l�n s�ng thứ ba�). Ch�nh sự l�n ng�i của tri thức đ� đ�nh đổ đạo Ca t� La M� ở những ch�u lục m� tri thức l�n đến đỉnh cao (T�y �u, Bắc Mỹ). Phật gi�o, t�n gi�o duy nhất kh�ng m�u thuẫn với tri thức hiện đại, cần ch� � đền điểm n�y.

L�n s�ng mới về tri thức, theo A. Toffler, sớm hay muộn g� cũng lan đến ch�u �. Mức gia tăng đạo Tin L�nh ở H�n Quốc c� vẻ chững lại trong thời gian gần đ�y như l� một minh chứng cho việc n�y. Tri thức kh�ng l�m bớt đi nhu cầu t�n gi�o, nhưng tri thức đ�i hỏi những y�u cầu cao hơn đối với t�n gi�o. Đ�y l� một thuận lợi hết sức cơ bản đối với Phật gi�o, hứa hẹn l�n s�ng thứ ba l� l�n s�ng Phật gi�o.

Tuy nhi�n, điều n�y đ�i hỏi nỗ lực của ch�nh Phật gi�o, kh�ng phải cơ hội l� một sự diễn tiến tự nhi�n. Trước hết, những nh� hoằng ph�p Phật gi�o cần quan t�m nhiều hơn đến biến đổi x� hội.

MT