VÂN PHÁP
Cuộc sống là một
chuỗi dài hạnh phúc và khổ đau, là một cuốn phim được gom nhặt từ những thước
phim ngắn đời người. Rất ít ai có đủ thời gian để xem lại những hình ảnh của
mình đã được ghi lại trong quá khứ. Và có lẽ cũng rất ít người đặt câu hỏi cho
những gì xảy ra, và những gì mình nói, làm trong đời mình. Đó là một điều dễ
hiểu bởi lẽ, con người vốn mang sẵn trong mình những cái bất toàn hảo, và cũng
vì người ta sợ phải đối diện với chính bản thân mình.
ảnh minh họa từ net
Trong Phật
giáo, con người
là một trong
sáu loài
.
Con người là
loài mà sự
hiểu biết
còn nhiều hạn hẹp và thụ động.
Trừ
khi nào con
người cởi bỏ
lớp áo phàm
tục, thì con
người mới có thể thăng
tiến lên các cảnh giới cao hơn và tự
làm chủ được chính mình. Hễ
còn bị điều
khiển bởi
những ham muốn tầm thường của ngũ dục
thì con người
khó có được
cơ hội để hưởng hạnh phúc và bình an.
Chúng ta thử
nhìn xem, có
được lợi
lộc gì bao lăm khi
chú Titô dễ thương say sưa gặm nhấm miếng xương khô; lũ ruồi lấn chen vây quanh chút
mật ngọt;
bầy kiến hăm hở bò quanh miệng
chén có
dính chút đường.
Con người cũng thế, sự ham muốn tiền tài, sự ham muốn sắc đẹp, sự ham muốn danh vọng địa vị, sự ham muốn các vị ngọt
của thức ăn, hay sự ham muốn ngủ nghỉ là những
gì mà con người mong mỏi và cố
công tìm kiếm; hễ một khi con người vướng
vào một trong năm thị dục đó thì khó
mà thoát ra được, huống nữa là đắm vào cả năm
thị dục ấy. Con người chỉ hơn loài vật là biết nhận
thức và nhận thức cao hơn. Nhưng
đôi khi cái nhận thức của con người không có khả năng
vượt thoát sự cám dỗ
của bản năng dục vọng của chính mình; có
khi con người cũng ý thức được những
cay đắng và thất vọng do năm thị dục mang lại, nhưng con người vẫn không thoát
khỏi
cạm bẫy hấp dẫn của chúng. Cho nên, trong cuộc
sống đôi khi có những
cái biết nhưng chúng không thắng lướt được
những cám dỗ của bản năng dục tính. Đó là một
yếu kém gây nhiều đau khổ cho con người.
Trong kinh
“Bát Đại
nhân giác” có đoạn nói rằng:
“Tâm vô
yếm ly
Duy đắc đa cầu
Tăng trưởng tội
ác.
Bồ tát bất nhĩ,
Thường niệm tri
túc
An bần thủ đạo
Duy tuệ thị
nghiệp”
Nghĩa là: Tâm lý
chúng sanh tham cầu nhiều thứ mà không biết mỏi mệt, nên càng tạo ra nhiều tội
lỗi. Hàng Bồ tát thì không phải vậy, thường nhớ nghĩ đến phép tri túc, an vui
sống đời đạm bạc và xem sự nghiệp duy nhất của mình là thực hiện trí tuệ giác
ngộ.
Điều đó nói lên
rằng; tâm lý phàm phu khác hẳn với tâm của Thánh giả, Bồ Tát. Phàm phu thì u mê
si ám chỉ biết cái lợi trước mắt, chỉ biết hạnh phúc tạm thời, hư huyễn mà không
biết lợi ích lâu dài và hạnh phúc cao thượng hằng cửu. Nên hàng phàm phu mãi là
kẻ lữ khách ruổi rong tìm kiếm. Có người lang thang tìm kiếm cho đến khi bạc đầu
vẫn là kẻ đuổi bắt sóng nắng giữa xa lộ. Lại có kẻ lang thang tìm kiếm ngũ dục
đến hết kiếp người mà vẫn chẳng tìm thấy bến bờ để dừng lại, vẫn một mình cô
liêu dưới bóng chiều buông xuống.
Nếu đi cho hết
cuộc đời, đi cho hết kiếp người cô đơn thì sự đi ấy thật buồn bã, lắm lo âu và
sợ hãi, nên thi sĩ Tuệ Nguyên đã có lần nói rằng:
Lênh đênh cho hết kiếp người
Thì bao giờ hết kiếp người lênh đênh.
(Cõi huyền)
Một trăm năm trong cõi
thế phù sinh, khúc quanh của cuộc đời, trái đắng của tình người, ... là tất cả
những gì ấn sâu vào tâm thức ta. Nó sẽ tạo nên những đợt sóng âm ỉ, rì rào trong
tâm thức một cách âm thầm, dữ dội. Chúng ta đã từng là kẻ đuổi bắt ảo tưởng, và
đã từng là kẻ ruổi rong ngoài phố thị để đuổi bắt những cuộc tình ủy mị phù hư,
đã từng đuổi bắt những danh lợi hơn thua nghiệt ngã. Chúng ta cũng đã từng nếm
mùi ngọt, chát, chua, cay trong cuộc đời; cũng có kẻ đã nằm chết quạnh hiu trên
cánh sa mạc già cô độc. Và cũng có người dừng lại giữa chừng trong cuộc tìm kiếm
ấy, nhưng những gì đã đi qua trong đời chúng ta, ấn sâu trong tâm thức chúng ta
vẫn còn đó; giờ lại dâng trào lên như sóng biển rì rào và đôi khi chúng ta cảm
thấy tiếc nuối cho một thời quên lãng, một thời rong ruổi đi hoang:
.... Khi dừng lại,
ký ức tuôn trào như
sóng vỗ liên hồi
giận dữ
em tiếc nuối
một thời quên lãng,
khi nhận ra, mặn chát bờ môi.
(Lời nhắn cho em - Nhuận Phong Vân)
Cuộc đời vốn không phải là trái đắng mà chính
chúng ta đã làm nên trái
đắng của
cuộc đời. Chính con người là kẻ thù của
cuộc đời vì đã vẽ
lên bức tranh cuộc đời bằng những nét sẫm tối và ngoằn ngoèo. Với tính tự kiêu,
bạo động, ích kỷ, ... con người đã dẫm đạp lên cuộc đời và cũng
đã dẫm đạp lên bản
thân con người. Và khi con người không lối thoát thì chính
con người lại
là kẻ than trách cuộc đời. Đó là một biện minh cho sự
ích kỷ của con người. Và rồi con người bắt đầu đi tìm hạnh phúc xa vời, hiến cuộc đời vào cõi
xa xăm :
Hãy cho tôi một
tinh cầu giá lạnh
Một vì sao
trơ trọi cuối trời xa
Để nơi ấy tháng ngày tôi lẩn
thẫn
Những ưu sầu đau khổ với buồn lo.
(Chế Lan Viên)
Phàm phu là thế,
sống thả buông theo bản năng con người, không như đời sống của các bậc thánh
giả, các hàng Bồ Tát. Các Ngài thấu được lẽ đời, chấp nhận đời sống giản dị, an
vui sống đời đạm bạc, thanh thoát. Họ không còn ruổi rong tìm kiếm nữa, vì biết
rằng:
Ruổi rong
cho mỏi hình hài
Thì đôi
tay trắng
vẫn hoàn trắng tay.
(Cõi huyền - Tuệ Nguyên)
Đúng thế,
cuộc đến -
đi của hàng phàm phu
trong cõi đời này là theo nghiệp duyên thiện ác, nên cuộc đến đi của họ đầy chất liệu lo âu, sợ hãi và
bất an; bởi họ không làm chủ được
bản thân mình mà bị
nghiệp lực làm chủ. Còn các bậc
thánh giả, họ đến và đi bằng
nguyện lực, nên cuộc đến - đi ấy nhẹ như cánh nhạn
giữa trời không, chẳng vương dấu tích, ảnh, hình; đến
chẳng lưu dấu, đi chẳng lưu hình, chẳng lệ thuộc bởi “có” và “không”:
Đi không
lưu một dấu hài
Ngày về cũng
vượt ra ngoài có -
không.
(Đi về - Tuệ Nguyên)
Đời sống của
một vị Thánh giả hay một vị Bồ Tát là
đời sống nhẹ nhàng thanh thoát,
chẳng
khác nào áng mây chiều
nhẹ nhàng trôi giữa biển đời sinh diệt. Họ mỉm cười khi đất trời biến động. Bởi vì
họ biết được hạnh phúc không nằm
trong sự ruỗi rong tìm kiếm ấy, họ biết rằng cuộc đời là những bông hoa mầu
nhiệm hiện hữu vô ngôn.
Chỉ cần mở đôi mắt và trái
tim thì
hạnh phúc và bình an sẽ
hiện hữu. Họ ý thức được, mỗi phút mỗi giây là mỗi viên
ngọc quý, không mơ mộng,
ảo tưởng về một thế giới xa xăm, mờ
ảo. Biết
vui với niềm vui hoa cỏ, biết
cười với trăng gió thênh thang:
Biết vui
am lá hoá thơ
Cõi này cũng đẹp còn mơ cõi nào.
Cõi này
cũng có trăng sao
Có ngàn vạn
lối để vào như nhiên.
(Cõi huyền - Tuệ Nguyên)
và chính
cái đó là cái đẹp,
cái cao
quý,
là cuốn phim hay hiến tặng cho cuộc đời... □
V.P.